TTIP van de sluier gelicht

Met dit verdrag worden de overgebleven handelsbarrières tussen handelspartners Europese Unie en de Verenigde Staten opgeheven. De werkgelegenheid en economische groei zullen daardoor voor alle betrokken landen een krachtige impuls krijgen. 

Het uiteindelijke effect van het verdrag zal volgens verschillende onderzoeken daarentegen minimaal zal zijn, en toch wordt achter gesloten deuren verwoed onderhandeld om de diverse handelspartners, wiens economische belangen soms mijlenver uit elkaar liggen, op een lijn te krijgen.  

Ondertussen verzet de bevolking zich steeds meer tegen de schaduwzijde van de vrijemarkteconomie. Zoals door schemert in de door Greenpeace naar buiten gebrachte teksten: De inruil van in het verleden fel bevochten rechten en verworvenheden, zoals voedselveiligheidsnormen, privacy en arbeidsrechten, voor de instandhouding van de utopie van oneindige groei. De diplomatieke poging van EU-onderhandelaar, eurocommissaris Cecilia Malmström, om deze ‘storm in een glas water’ tot bedaren te brengen door te verduidelijken dat het slechts de onderhandelingsposities van de handelspartners betreft en niet de uitkomsten, heeft de publieke opinie niet doen omzwaaien.

De vraag blijft of de mogelijkheid om “More buck for your dollar” te verkrijgen in verhouding staat met de gevolgen van de voorgestelde harmonisatie van de wet en regelgeving tussen de handelspartners op het gebied van (voedsel)veiligheid, milieu en privacy. Hoe vertaalt deze maatschappelijke overweging zich in het hedendaagse consumptiegedrag? In Amerika worden auto’s met andere test dummies en onder andere verkeers-/weeromstandigheden getest dan in Europa resulterend in lagere verkoopprijzen. Dit heeft de Europese autoliefhebber in het verleden niet tegen gehouden om zijn Amerikaanse droomauto te importeren. 

De verbolgenheid over de Amerikaanse chloorkip wekt bij sommigen enorme verbazing. Reeds tijden zijn de voorverpakte (chloor) gewassen (diepvries)groenten in de schappen van de Europese supermarkten te vinden. Daarnaast zijn genetisch gemodificeerde gewassen, gezien het groeiend assortiment kant-en-klaar maaltijden, allang niet meer weg te denken uit de keuken van het gemiddeld Europees gezin.

 

Het protest tegen de aantasting van de privacy, zodat illegaal downloaden aan banden kan worden gelegd, staat in schril contrast met het gemak waarmee Google en Facebook toestemming wordt verleend om gebruik te maken van persoonlijke informatie.

Wanneer over deze onderwerpen de noodklok wordt geluid, kan worden beargumenteerd dat het initiatief bij de burger/consument ligt. Voortaan dient hij de noodzakelijke maatschappelijk verantwoorde overweging te maken om tot aankoop van deze producten over te gaan.

De grootste dreiging, dat het handelsverdrag met zich meebrengt, is de ISDS (Investor-State Dispute Settlement/Investeerder-staat arbitrage) clausule. Dit stelt conglomeraten in staat om onteigening door staten te voorkomen of om vanwege nieuwe regelgeving misgelopen opbrengsten uit investeringen te claimen bij het land in kwestie. De resulterende kostbare en tijdrovende rechtszaken worden veelal achter gesloten deuren behandeld in speciale arbitragetribunalen om een onafhankelijke rechtszaak mogelijk te maken. Niet via de justitiële macht van het aangeklaagde land, daar vanuit het oogpunt van de investeerder deze geen onpartijdige uitspraak kan doen.

Dit instrument, dat ten tijde van de dekolonisatie in het leven is geroepen, heeft ertoe geleid dat niet-ontwikkelde landen vele hervormingen niet of nauwelijks hebben kunnen doorvoeren uit angst voor megaclaims, die hun magere begrotingsbudgetten zouden opsouperen. Een triest voorbeeld is Egypte dat door het invoeren van een minimumloon een claim van 82 miljoen euro moest betalen aan Veolia ter compensatie voor de gestegen loonkosten.

Multinationals verkrijgen met de clausule de macht om het (economisch/milieu) beleid van een land danig te beïnvloeden of zelfs tegen te werken wanneer deze niet in overeenstemming zijn met hun (winst)doelstellingen. Varianten zijn opgenomen in verdragen zoals Bilateral Investment Treaties (BIT) die Nederland al met een honderdtal landen heeft afgesloten, North American Free Trade Agreement (NAFTA), Trans-Pacific Partnership (TPP) en het bijna afgeronde Comprehensive Economic and Trade Agreement (CETA; de Canadese versie van TTIP).

De ontstane reikwijdte van de conglomeraten stelt ze in staat om ontwikkelde landen ertoe te bewegen de belangen van grote bedrijven zwaar mee te laten wegen in toekomstige beleidsontwikkelingen. 

Dat het opnemen van deze zogenaamde ‘ISDS-verzekering’ in een handelsverdrag geen noodzaak is wanneer het land in kwestie voldoende groeipotentieel heeft, wordt onderschreven door het feit dat in nieuwe verdragen met niet-ontwikkelde landen de clausule in sommige gevallen ontbreekt.

Hoewel het erop lijkt dat de gevaren van de TTIP al via de achterdeur zijn binnen geslopen, is één ding tijdens de onderhandelingen duidelijk geworden: De gevolgen voor de planeet en de mens van het behalen van profijt met de huidige wijze van vrijemarkteconomie hebben de sluier voor de ogen van de Europese bevolking afgerukt. 

 

Loraine Bito heeft de opleiding Bestuurlijke Informatiekunde gecombineerd met de universitaire studie Cultuur, Organisatie & Management om inzicht te verkrijgen in de menselijke factor tijdens veranderingstrajecten. Als IT Business Consultant begeleidde zij tijdens verschillende verandering- en transformatieprojecten van o.a. ABN AMRO Bank, ING Bank en RBS business alignment processen op het snijvlak van Business en ICT. Nu is zij werkzaam als zelfstandig ondernemer bij LB Change Facilitation.