Traditie in een veranderende maatschappij

Het succes van deze overlev(er)ingsstrategie wordt duidelijk wanneer de traditie rond de beschermheilige van o.a. bankiers en zeevaarders door de tijd wordt gevolgd: Om het Christendom aan de man te brengen, werden de heidense Germaanse Goden getransformeerd tot katholieke heiligen. Wodan en zijn zwartgeblakerde krijgers uit het dodenrijk, die tijdens het Midwinterfeest met hun wilde jachtpartij langs hemel en aarde raasden, maakten plaats voor een vrome kerkviering ter ere van de Heilige Sint Nikolaas. Tijdens de Reformatie kon deze Paapse idolatrie geen genade vinden in de ogen van de sober ingestelde protestanten resulterend in de excommunicatie van de Goedheiligman. Hem restte slechts clandestiene nachtelijke bezoekjes binnen huiselijke kring. 

De vanuit pedagogisch oogpunt hernieuwde belangstelling voor “kerkelijke gehoorzaamheid” zorgde voor een triomfantelijke comeback. ‘Vermomd’ als de Turkse bisschop van Myra en de Moorse militairen uit het Spaanse leger trokken Wodan en zijn kornuiten weer door de straten om de jeugd van destijds in het gareel te houden. Tegenwoordig is de mondaine Sint door zijn reputatie als gulle gever verworden tot het boegbeeld voor de uitgeefcultuur van de consumptiemaatschappij. Elk nieuw inzicht c.q. stroming is door het strategisch verzetten van de bakens het brede publiek íngeloodst om na enige tijd op te gaan in de maatschappelijke beleving.

Naar bovenstaand voorbeeld zijn, om de politieke koerswijziging van verzorgingsstaat naar de (multiculturele) participatiemaatschappij te laten beklijven, de afgelopen tijd verschillende in het vaarwater liggende tradities verzet.

De traditie van een leven lang werken voor dezelfde baas heeft voor de jobhoppende high potential allang afgedaan. Met de flexibilisering van de arbeidsmarkt en de ontstane nieuwe arbeidsverhoudingen wordt een meer ondernemende arbeidsparticipatie aangemoedigd bij de ‘gewone’ beroepsbevolking. Loyaliteit en vakmanschap, waarmee voorheen een vaste baan verzekerd leek te zijn, maken nu plaats voor een leven lang leren en multi-inzetbaarheid in ruil voor veelal tijdelijk werk. De net ingevoerde Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie behoort de weg vrij te maken voor een collectief profijtelijk zelfstandig ondernemerschap. Hoewel de huidige onzekerheid omtrent de uitvoering van de wet DBA de zelfstandige ondernemer zonder personeel vooralsnog de wind uit de zeilen dreigt te gaan nemen.

Ook het gebruik om ‘achter de geraniums zitten’ wordt nu herbezien. Niet alleen in het kader van de pensioenvoorziening, maar ook de vroegtijdige afschrijving op het oudere arbeidskapitaal. 

Voorheen voorzag het nageslacht in de behoeften van hun ouderen. Hoe groter het gezin, des te hoger de ‘pensioenopbouw’. In die tijd kreeg men er letterlijk “veel voor terug”. Het zogenaamde omslagstelsel is zelfs gestoeld op het principe, dat de werkende jongeren premies afdragen voor de betaling van de uitkering van gepensioneerden. Deze traditionele wijze van participatie in de oudedagvoorziening is door de vergrijzing en na de financiële crises aangepaste pensioenregels onhoudbaar geworden. Ondanks de genomen maatregelen zoals de wijziging van de uitkering op basis van eindloon naar middelloon en de stapsgewijze verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd, dreigt het pensioen te verwateren tot een nationale woekerpolis. 

Momenteel wordt door het kabinet naarstig nagedacht over een toekomstbestendig pensioenstelsel dat laveert tussen de behoeften van het individu om het pensioen in eigen hand te houden en de te behalen schaalvoordelen zoals hogere opbrengsten en risicobeperking bij een gezamenlijk pensioenopbouw. 

Dat de oudere generatie echter nog lang niet is afgetakeld, wordt duidelijk door de huidige herziening van hun toegevoegde waarde op de arbeidsmarkt. Het idee van een heersende competitie tussen babyboomers en millennials op de werkvloer maakt plaats voor het inzicht dat de combinatie van de innovatieve kennis van de jongeren met de expertise van de ouderen leidt tot productieverbetering. Dit gegeven wordt prachtig gevisualiseerd in de reclame ‘App met Bep’ om orgaandonatie nieuw leven in te blazen. De vereende kracht van jong en oud zorgt niet alleen voor verrassende producten, maar ook voor een innovatieve gildebenadering omtrent de invulling van de vraag op de arbeidsmarkt. 

In aanloop naar de participatiemaatschappij vond reeds een revisie plaats van de traditionele rol van kostwinnaar. Voorheen was deze rol vergeven aan het mannelijk geslacht. Werkende vrouwen werden, zoals indertijd wettelijk voorgeschreven, op hun huwelijksdag ontslagen om zich geheel te kunnen wijden aan hun rol als huismoeder.  

De economische groei en daardoor stijgende vraag naar nieuwe arbeidskrachten zorgden voor een frisse wind op de arbeidsmarkt. Onder het vaandel van diversiteit werd het vrouwelijk arbeidspotentieel alsnog aangeboord. Door het wervingsbeleid meer te richten op de vrouwelijke met in het kielzog de allochtone beroepsbevolking ontstond in het bedrijfsleven niet alleen een betere weerspiegeling van de maatschappij. Tevens werd een betere aansluiting verkregen met de veranderde afzetmarkt door de nieuwe impuls die een gemêleerde samenstelling op de werkvloer met zich mee bracht. De voormalig tot ondersteunende rollen veroordeelde thuiswerkster begon aan haar gestage klim naar de hogere regionen binnen het bedrijfsleven. Met de nominatie van de eerste vrouwelijke kandidaat voor de positie van de ‘machtigste man ter wereld’ lijkt dit jaar een van de laatste glazen plafonds te zijn verbrijzeld. Dit neemt enigszins de wrange nasmaak weg bij het lezen van het bericht dat het vooruitstrevende Apple eindelijk vrouwen in Amerika werkzaam in dezelfde functie als hun mannelijke tegenhanger hetzelfde salaris gaat betalen. 

Met de geleidelijke uitfasering van de traditionele verzorgingsstaat is alle hoop gevestigd op de groei van de Wij-economie (Collaborative economy) om de participatiemaatschappij te laten floreren. Coöperatieve kostenefficiënte burgerinitiatieven nemen de zorgtaken van de Staat over. Whatsappgroepen voor buurtpreventie blazen nieuw leven in het fenomeen sociale controle met hulp uit onverwachte hoek in de vorm van de pokémon go speler. Financiële producten gedreven door samenwerkingsverbanden tussen particulieren, naar voorbeeld van de broodfondsen van de zzp-ers, zijn sterk in opmars zoals o.a. crowdfunding van (hypothecaire) leningen en verzekeringsproducten. Men weet elkaar steeds beter te vinden om te kunnen voorzien in behoeften waarbij de rol van de Overheid geheel of gedeeltelijk is weg gevallen.

Het uiteindelijke doel van het toen en nu ‘verzetten van de bakens’ is om juist deze saamhorigheid, een randvoorwaarde voor het waarborgen van het collectief welbevinden, te bewerkstellingen. Een streven dat door organisaties zoals Stichting Blije Buren weer op de kaart is gezet.

Wie weet wordt het Sinterklaasfeest in de toekomst een jaarlijks gecrowdfund POPSTAR-event voor multicultureel jong en oud. Een persoonlijk ontwikkel plan wordt geëvalueerd op basis van informatie via social media en wearables over hun in verschillende situaties verrichtte taken, acties en uiteindelijke resultaten. Waarna op pakjesavond vol verwachting de deur wordt geopend voor óf een met cadeaus beladen drone óf een gerobotiseerde Chinese motivatiecoach.