Stabiliteit financiële markten vorig jaar in gevaar

In maart vorig jaar liepen Nederlandse vermogensbeheerders bij margin calls tegen liquiditeitsgrenzen aan. Als de Europese Centrale Bank (ECB) niet het extra opkoopprogramma PEPP (Pandemic emergency purchase programme) had geïntroduceerd, was de liquiditeitsdruk bij beheerders verder toegenomen.

Dat blijkt uit een data-analyse van de AFM bij vijf Nederlandse beheerders van derivatenportefeuilles. Uit een hypothetisch stressscenario in het onderzoek blijkt dat het twijfelachtig is of de geldmarkten de extra benodigde liquiditeit hadden kunnen bieden. Bij verder toenemende marktstress had de stabiliteit op de financiële markten in gevaar kunnen komen. 

Heftige bewegingen op de rente- en valutamarkt resulteerden in het voorjaar van 2020 in aanzienlijke margin calls in derivatenportefeuilles van Nederlandse vermogensbeheerders. De liquiditeitsdruk die daaruit volgde vormde een forse uitdaging voor de beheerders.

De AFM wijst erop dat Nederlandse vermogensbeheerders grote derivatenportefeuilles beheren voor het afdekken van het rente- en valutarisico van onder andere pensioenfondsen. De beheerders moeten snel liquiditeit kunnen creëren om aan de margin calls te voldoen en staan zodoende bloot aan liquiditeitsrisico.

De situatie in maart 2020 roept bij de toezichthouder vragen op die verdere studie naar extra waarborgen en verbeteringen in de markt rechtvaardigen. Zo vraagt de AFM zich af of de verhouding tussen de liquiditeitsreserves en de rente- en wisselkoersgevoeligheid van derivatenportefeuilles niet beter geborgd dient te worden. Deze verhouding zou de balans moeten zoeken tussen de kosten van liquiditeit en de beheersbaarheid van het liquiditeitsrisico. 

Daarnaast zijn hervormingen van geldmarkten gewenst. De Financial Stability Board (FSB) en de European Systemic Risk Board (ESRB) hebben al initiatieven genomen om regelgeving voor geldmarktfondsen te herzien.

Ook pleit de AFM voor voldoende aandacht van beleidsmakers voor andere delen van de geldmarkt, zoals de repomarkt. Tot slot vraagt de AFM zich af op welke wijze de liquiditeitsvraag vanuit margin calls kan worden verminderd, bijvoorbeeld door ook obligaties in te kunnen zetten of door de volatiliteit van margin calls te verminderen.