Samenwerking gemeenten bespaart geen geld

In die periode verviervoudigden de uitgaven via gemeentelijke samenwerking tot ruim 8 miljard euro per jaar. Anders dan gedacht verlaagt samenwerking de uitgaven van gemeenten echter niet. Ook leidt samenwerking niet tot een meetbare verbetering van de gemeentelijke voorzieningen. 

Dat concluderen Maarten Allers en Tom de Greef van het Centrum voor onderzoek van de economie van de lagere overheden (COELO), een onderzoeksinstituut verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij publiceren hun bevindingen vandaag in het economenvakblad ESB.

COELO onderzocht of de gemeentelijke uitgaven per inwoner in de periode van 2005 tot en met 2013 beïnvloed worden door de mate van samenwerking. Daarbij is gecorrigeerd voor tal van demografische, economische en politieke factoren. Uit het onderzoek blijkt dat de totale gemeentelijke uitgaven niet veranderen als gevolg van samenwerking.  Zelfs na enkele jaren ontstaat er geen financieel voordeel voor gemeenten die meer samenwerken. Op deelterreinen kan samenwerking wel geld besparen, maar dat is niet zichtbaar in de totale uitgaven.

Schaalvoordelen voor kleine gemeenten?
Vaak wordt gedacht dat kleine gemeenten niet de schaal hebben om bepaalde taken efficiënt te kunnen uitvoeren. Daarom onderzocht COELO ook of samenwerking bij kleine gemeenten anders uitpakt dan bij grotere gemeenten. Maar wat blijkt? Bij kleine gemeenten nemen de uitgaven door samenwerking eerder toe dan af. Ook bij grote gemeenten is dat zo. Bij middelgrote gemeenten heeft samenwerking geen effect op de uitgaven.

Verschillende beleidsvelden
Het effect van samenwerking kan verschillend uitpakken voor verschillende beleidsvelden. COELO onderzocht daarom ook specifiek de uitgaven op drie verschillende beleidsvelden. Bij afvalinzameling en sociale dienst heeft samenwerking geen effect heeft op de uitgaven. Samen belasting innen bespaart wel geld. Gemiddeld dalen de kosten van de belastinginning met 15 procent. Omdat belastinginning maar 0,4 procent van de totale gemeentebegroting betreft, levert dat helaas maar weinig geld op.

Voorzieningenniveau
Tot slot onderzocht COELO of samenwerking tot betere gemeentelijke voorzieningen leidt. Daar werden geen aanwijzingen voor gevonden. Allers: ‘Die relatie is moeilijk te meten, daarom bewijzen onze bevindingen niet dat voorzieningen door samenwerking niet kunnen verbeteren. We hebben alleen geen aanwijzingen gevonden dat dat wél gebeurt.”

Herindeling bespaart ook niets
Eerder deed COELO onderzoek naar het effect van gemeentelijke herindeling. Ook dat levert geen geld op, zelfs niet voor kleine gemeenten. De omvang van gemeenten is dus minder belangrijk dan beleidsmakers vaak denken.