Reactie: Maak risico beheersbaar. Reactie op bedrijfspensioen onder druk.

In het artikel van Lieuwe Koopmans komen een aantal belangrijke vragen aan de orde met betrekking tot het Nederlandse pensioenstelsel. Wie heeft recht op het surplus?

Wie draait op voor de tekorten? Deze vragen zijn terug te brengen tot de volgende vraag: Wie draagt welke risico’s? Helaas is het antwoord op deze vraag in de huidige pensioencontext niet eenduidig.

In de praktijk komt het er op neer dat dit pas zichtbaar wordt op het moment dat gelopen risico’s tot onaangename consequenties hebben geleid.

Op het moment dat voor alle belanghebbenden duidelijk is wie welke risico’s draagt, en hoe groot ze zijn kan men actie ondernemen om ze beheersbaar te maken.

Het proces is conceptueel eenvoudig. Definieer de risico’s, stel vast welke groep van belanghebbenden ze draagt, bepaal de kans van optreden en de mogelijke impact en besluit hoe om te gaan met deze risico’s.

Dezelfde Robert Merton die het pensioenfonds als een business unit van een onderneming ziet, onderscheidt drie manieren om met risico exposures om te gaan, diversificatie, hedging en verzekering.

Met name deze laatste twee varianten worden nog niet op grote schaal aangewend door Nederlandse pensioenfondsen, terwijl ze toch zeer goede beheersingsmogelijkheden bieden.

Wie loopt in de huidige situatie welk risico en wat kan er worden gedaan om die risico’s te beperken? Laten we eens beginnen met de onderneming als sponsor van een pensioenregeling.

De volatiele beleggingsresultaten van het pensioenfonds hebben direct gevolgen voor de financiële resultaten van de onderneming, de aandeelhouders waarde en de vermogenskosten. De onderneming is er dus alles aan gelegen om de beleggingsresultaten beter beheersbaar te maken.

Als de onderneming de enige risicodrager is en als enige opdraait voor de tekorten, dan zou de onderneming het beleggingsbeleid moeten bepalen. Zij is dan tevens terecht eigenaar van het surplus.

Kijken we vervolgens naar het pensioenfonds zelf dan valt op dat het grootste financiële risico vaak niet echt geadresseerd wordt. Pensioendeskundige Keith Ambachtsheer heeft er reeds enige malen op gewezen dat de huidige mismatch tussen pensioenvermogen en pensioenverplichtingen meer impact heeft dan het actieve risico op de beleggingsportefeuille in vergelijking tot de benchmark.

De op dit moment veel voorkomende onderdekking maakt dat erg goed duidelijk. Tegelijkertijd krijgt het relatieve risico nog steeds veel meer aandacht, dan het vele male grotere absolute risico. Blijkbaar ook van NIB Capital, zo valt op te maken uit het artikel in Chief Financial Officer.

Het idee om via andere vermogenscategorieën liquiditeit op te geven voor een lange termijn risicopremie leidt slechts tot een andere verdeling van de beleggingsrisico’s. Het is nog maar de vraag of pensioenfondsen een dusdanig lange termijn kunnen of mogen hanteren om deze risicopremie te kunnen incasseren.

Deze illustraties geven aan dat, en dat is ook de strekking van Mertons betoog, men de oplossing dient te vinden in de richting van een integraal risicomanagement waarin in ieder geval pensioenfonds, onderneming en hun specifieke en gezamenlijke risico´s opgenomen zijn, en waarin met name de verdeling en beheersing van risico´s centraal gesteld dient te worden.

Dit leidt tot duidelijkheid. De risicodrager kiest de manier van beheersing en is verantwoordelijk voor de resultaten van zijn risicomanagement.

Dr. Fred Nieuwland, PensionFactory PensionFactory ondersteunt ondernemingen en pensioenfondsen bij het beter beheersbaar maken van de balans en de organisatie van pensioenfondsen.