Nooit meer zenuwachtig

Kwaliteiten die vroeger alleen aan vrouwen werden toegeschreven, worden nu ook door mannen ingezet. En andersom. Dat betekent dat mannen zich nu niet alleen rationeel, zakelijk en zelfverzekerd presenteren, maar dat ze ook hun intuïtie gebruiken en hun gevoelens mogen tonen. Omgekeerd presenteren vrouwen zich niet alleen begripvol en relatiegericht, maar ook daadkrachtig en doelgericht.

Ook grenzen tussen bedrijfsculturen vervagen. De non-profitsector stelt zich zakelijker op en in het bedrijfsleven wordt meer emotie getoond. Door grotere toegankelijkheid en openheid van informatie en communicatie vindt er uitwisseling van denkbeelden plaats. Managers uit verschillende branches ontmoeten elkaar op seminars, in trainingen en op beurzen, en lezen dezelfde vakbladen en boeken. Dat alles heeft invloed op hun organisatiecultuur. 

De afgelopen dertig jaar is onze kennis van psychologie enorm toegenomen, waardoor de wetenschap allang niet meer het exclusieve domein van psychotherapeuten en psychiaters is. Na de sensitivitytrainingen in de jaren zeventig van de vorige eeuw, waar oudere managers soms met zeer gemengde gevoelens op terugkijken, zijn er nieuwe en verfijnde methodieken ontwikkeld. Die inzicht geven in de achtergrond van je handelen.

In vrijwel elke communicatie- en leiderschapstraining vind je wel iets van deze methodieken terug. Het aanleren van vaardigheden is vaak geen oplossing voor de meeste problemen op het werk. Dat verklaart voor een deel de grote belangstelling voor persoonlijke ontwikkeling en emotionele intelligentie. Die hebben een persoonlijker en meer psychologische invalshoek dan de vaardigheidstrainingen waarin nieuwe technieken worden geleerd. Werkgevers stellen hogere eisen aan hun werknemers. Werknemers stellen hogere eisen aan zichzelf. De behoefte aan opleiding groeit. Managers zijn bereid in hun persoonlijke ontwikkeling te investeren als ze het gevoel hebben dat ze daar in hun werk en privéleven beter van worden. En bedrijven ondersteunen deze investering weer, omdat ze weten dat leiderschap ook is gekoppeld aan zelfbewustzijn en zelfvertrouwen. Niet aan vaardigheden en vakkennis alleen.

In onze sterk op welvaart- en efficiencygerichte samenleving zoeken mensen naar welzijn en zingeving. Er vindt een levendige kruisbestuiving plaats tussen oosterse en westerse culturen. De belangstelling voor boeken, lezingen en cursussen over esoterie is groot. We reizen naar verre landen om te ervaren hoe mensen in andere culturen denken en leven. Dat geeft nieuwe perspectieven waarmee we onszelf een spiegel voorhouden en die ons laten nadenken over hoe we met elkaar omgaan en onze samenleving inrichten. En dat heeft invloed op hoe we onszelf willen presenteren.

Leiderschap is niet meer autoritair, maar coachend. In plaats van alles zelf te regelen, schept de leidinggevende condities die nodig zijn om medewerkers hun werk goed te laten doen. De moderne leider is zowel taak- als relatiegericht, geeft sturing waar nodig en bevordert zelfstandigheid en ontwikkeling van zijn team. Medewerkers hechten grote waarde aan zijn sociale en communicatieve vaardigheden. Sleutelwoorden in modern leiderschap: zelfbewustzijn, congruentie, openheid. De verkoper is accountmanager geworden. Hij denkt en handelt niet meer product-, maar relatiegericht. Er is veel meer overleg tussen hem en zijn klanten, de kwaliteit van communicatie neemt toe, net als de openheid. Relaties op hun beurt hechten grote waarde aan de sociale en communicatieve vaardigheden van de accountmanager. Afhankelijkheid maakt plaats voor gelijkwaardigheid en afstemming. Sleutelwoorden in modern accountmanagement: zelfbewustzijn, openheid en betrouwbaarheid.

Succesvol onderhandelen? Vroeger betekende dat zoveel mogelijk voor jezelf zien te winnen. De onderhandelaar haalde uit de onderhandeling wat er voor hemzelf, zijn team of zijn organisatie inzat. Tegenwoordig probeert diezelfde onderhandelaar een win-win situatie te creëren. Onderhandelingen zijn geslaagd als belangen van alle betrokkenen zoveel mogelijk kunnen worden behartigd. En de moderne onderhandelaar realiseert zich dat opbouwen en in stand houden van goede relaties op de lange termijn veel meer oplevert. Sociale en communicatieve vaardigheden zijn vereist. Sleutelwoorden: zelfbewustzijn, respect, vertrouwen, openheid. We kunnen de ontwikkelingen in leiderschap, verkopen en onderhandelen doortrekken naar presenteren.

Presentator: “Ik vertel mijn ding.” Luisteraar: “Ik luister en geef commentaar.” Presentator: “Ik vertel mijn ding nogmaals, leg uit of verdedig mezelf.” Luisteraar: “Ik luister en geef commentaar.” Presentator: “Ik vertel mijn ding nogmaals, leg uit of verdedig mezelf.” Luisteraar: “Ik luister en geef commentaar.” Presentator: “Ik vertel mijn ding nogmaals, leg uit of verdedig mezelf.“ Deze presentator-oude-stijl richt zijn presentatie op het overtuigen van luisteraars. Monoloog is troef. Eventuele interactie beperkt zich meestal tot beantwoorden van vragen en herhalen van argumenten. Wat weer kan leiden tot een discussie die weinig diepgang heeft. En die standpunten niet dichter bij elkaar brengt.

De presentator-nieuwe-stijl vraagt actieve betrokkenheid en topcommunicatie. Hij voelt er niets voor zijn kennis en betrokkenheid over een onzichtbare muur te gooien en dan maar te wachten wat er terugkomt. Hij is niet uit op gelijk krijgen. Heeft respect voor de mening van anderen, zoekt verdieping door het uitwisselen van denkbeelden. Vindt het fijn om goedkeuring te krijgen, al is dat niet zijn primaire doel. Wat hij te melden heeft, is voor hem persoonlijk belangrijk. Hij is bij het onderwerp van zijn presentatie betrokken. Is bereid zichzelf open en kwetsbaar te tonen. Wil zijn betrokkenheid graag delen met anderen en hoopt hen zo te inspireren. En zelf geïnspireerd worden. Een proactieve houding van zijn luisteraars, dat vraagt hij. Motto: meedenken, in plaats van reageren.

Technisch gesproken is er een groot verschil tussen monoloog en dialoog. Alleen praten of dat samen met je luisteraars doen. Op abstracter niveau bestaat de monoloog eigenlijk niet. Want het is onmogelijk om niet in dialoog met je omgeving te zijn. Zien, horen, voelen, ruiken, proeven. Iedereen wordt voortdurend beïnvloed. Krijgt constant informatie via krant, reclame, radio, televisie, gesprekken, cursussen, lezingen… Het hele leven is een onophoudelijke dialoog met de wereld. Ook presentatie is een onderdeel van die voortdurende dialoog. Je laat iets van jezelf aan anderen zien. Luisteraars knikken bevestigend of gaan tegen je in. Zijn belangstellend of vallen in slaap. Er vindt voortdurend interactie plaats. Iedere spreker stimuleert een deel van zijn luisteraars zich verder te verdiepen in zijn onderwerp. Iedere verkoper stimuleert een deel van zijn relaties zich te verdiepen in zijn producten. Iedere leider stimuleert een deel van zijn medewerkers over belangrijke dingen na te denken. Het resultaat van deze dialoog is lang niet altijd zichtbaar. Presentatie is niet vrijblijvend, want laat zien wat voor de spreker belangrijk is. Alleen wanneer een spreker verbonden is met het onderwerp van zijn of haar presentatie kan dat inspirerend zijn voor anderen. En er is nog een voorwaarde. De presentator laat daadwerkelijk zien hoe hij is. Open, ongecensureerd, zonder zichzelf in te houden of kost wat kost aan de verwachtingen van anderen te willen voldoen. Zorg dus voor een reëel zelfbeeld. Straal zelfvertrouwen uit, Onderzoek hoe, waar en wanneer je zelfvertrouwen afneemt. Presenteren is daarvoor een uitstekende ingang. Gespannen presentaties? Die geven waardevolle informatie over jezelf. En zijn weer een ingang om zelfbewustzijn en zelfvertrouwen te vergroten.