Motivatie Control

Iedereen vast wel meegemaakt: met de fiets van een verharde weg ineens in het rulle zand. En alles wat eerst zo lekker soepel ging, sturen en snelheid maken, loopt ineens voor geen meter meer. Je komt nauwelijks vooruit, manoeuvreren is ploeteren geworden. Het is zelfs wel voorgekomen dat ik zo van mijn fiets afdonderde. Gelukkig wel op een zachte bodem maar je schrikt je het lazarus. Zo voelt het dus ook in organisaties waar het plotseling niet meer loopt. De competenties zijn hetzelfde, werkruimte onveranderd, alle randzaken geregeld maar de schwung is eruit. Geen snelheid, slechte communicatie tussen afdelingen, kribbige reacties, verzuurde relaties, ruzieachtige sfeer, alsof de zuurstof is verdwenen.

Deze toestand van een bedrijf is vaak te herleiden naar één cruciale factor: motivatie van de medewerkers. Als mensen niet meer gemotiveerd zijn vallen alle vanzelfsprekendheden weg. Opgebrand en zonder inspiratie sleept men zich voort. Vloeiende operaties worden foutenfestivals en blunders stapelen zich op.

Hoe kan het dat de motivatie als cruciale factor uit een onderneming kan verdwijnen? Vaak heeft dat te maken met matig leiderschap. Er zijn namelijk een aantal factoren in een baan die zorgen voor intrinsieke motivatie. Allereerst moeten de werkzaamheden voor de medewerker waardevol zijn. Dus je moet als het ware de vruchten van je arbeid zien en er de waarde van kunnen ervaren. Als je dus dingen moet doen waarvan de zin je niet duidelijk is dan verdwijnt de motivatie om dat op de goede manier goed te doen. Veel Bullshit Jobs hebben het kenmerk dat het waarde toevoegend effect nul of negatief is. Daardoor verdwijnt motivatie. Leiderschap heeft als taak om de waarde van het werk te verhogen en medewerkers mee te laten delen in de vruchten van die creatie.

Een tweede intrinsieke motivatie ontstaat door een hoge mate van autonomie. Door zelfsturing ontstaat verantwoordelijkheidsgevoel en trots. Medewerkers die nergens voor verantwoordelijk zijn zullen ook niet de zin zien van het verbeteren van hun prestaties. Alles wordt voorgekauwd, de baas heeft altijd gelijk, jij moet niet denken maar gewoon doen zoals ik het zeg, mensen worden als kleuters behandeld. Als je mensen zo behandelt gaan ze zich daarnaar gedragen. Leiders die vooral zichzelf geweldig vinden en weinig oog hebben voor de kwaliteiten van het personeel en alle successen op zichzelf laten schijnen en voor het falen voortdurend op zoek naar ondergeschikte zondebokken, die oogsten een amorfe massa aan voetvolk die apathisch voortgedreven als een slavenleger door het bedrijfsgebouw sukkelt.

De derde motivatiefactor is enthousiasmerend leiderschap. Mensen hebben het nodig om gezien te worden door hun leidinggevenden. Niet alleen om commentaar te krijgen over zaken die niet goed gaan maar vooral ook om te horen wat goed gaat, welke bijdrage de werknemer levert aan het geheel. Dat het zonder deze inbreng minder goed zou gaan. Complimenten krijgen is zuurstof voor inspiratie en motivatie. Een leider die dat niet kan opbrengen zal nooit een duurzaam succesvolle onderneming leiden. Het gaat hier natuurlijk om echte aandacht en echt enthousiasme en niet om de obligate uitspraken die we van nep-leiders horen waarbij namaak-complimenten worden afgewisseld met de meest vreselijke beledigingen en verspreiding van nep-nieuws. Leiderschap is kortom verantwoordelijk voor het creëren van waardevolle banen met voldoende autonomie en gedeeld enthousiasme.

Motivatie Control: ook Control 3.0!

Door Hinrich Slobbe, control prof in beide betekenissen, als associate professor aan de Business School Nederland en als directeur van Wisdom in Finance.