Money Matters: Stormram Scheepbouwer en orkaan Katrina

Van tijd tot tijd steekt er een storm op in grote bedrijven. Zo herinneren we ons nog hoe ‘Orkaan Gilbert’ door Philips raasde en tienduizenden personeelsleden hun baan kostte. Ook binnen KPN heeft het noodweer de afgelopen jaren huisgehouden, en ook hier is er menig ontslag gevallen. Onder Ad Scheepbouwer verdwenen 18.000 arbeidsplaatsen. Scheepbouwer moest wel, zegt hij: anders was het bedrijf failliet gegaan. En gelijk heeft hij: toen hij aantrad was het bedrijf door de wel erg hoog gegrepen expansiepogingen van Wim Dik inderdaad op sterven na dood. Hij heeft het bedrijf – dat nu met 30.000 mensen eenzelfde omzet maakt als vijf jaar terug met 50.000 gered.

Eind goed al goed? Niet bepaald, want de komende drie jaar moet KPN nog eens 8.000 mensen laten afvloeien. En dan nog is Scheepbouwer niet moe van het saneren. Het liefste zou hij zien dat Nederland net zo reorganiseerde als KPN. “Het CWI (Centrum voor Werk en Inkomen dat ontslagaanvragen toetst) heeft de politieke opvatting dat ze liever geen ontslagen goedkeuren. Het is hun bedoeling zoveel mogelijk zand in de machinerie te gooien. Asociaal, want je houdt het ontslagproces lang op.”

Dat niet alleen, Scheepbouwer haalt ook uit naar het Nederlandse integratiebeleid: “We hebben ook een deken van geld over allochtonen gegooid. In de VS zijn de immigranten de meest populaire werknemers: ze werken twee keer zo hard tegen de helft van het loon. Wij geven allochtonen niet eens de kans te werken. Als je hier binnenkomt krijg je een huis, een uitkering en vervolgens zeggen ze: je hoeft niet echt te gaan werken als je niet meer verdient dan de uitkering. Dat is deels een verklaring waarom de integratie langzamer gaat dan in de VS. Daar zeggen ze: als je gaat werken, leer je automatisch de taal en cultuur.”

De inkt van het artikel was nog niet droog of orkaan Katrina brak los. Er is geen verband tussen de storm die KPN heeft gered en de orkaan die New Orleans bijna heeft verwoest, maar toch… Wie het artikel overleest, komt in de verleiding om de twee stormen met elkaar te vergelijken. En dan blijkt de nasleep van de orkaan Katrina een waarschuwing dat we Nederland vooral NIET moeten leiden als een bedrijf of reorganiseren als KPN of iets dergelijks.

Bedrijven streven naar winst. Dat betekent dat ze veelal volgens het principe ‘ikke, ikke en de rest mag stikke’-handelen. In elk geval zonder al te veel rekening te hoeven houden met een ander belang dan dat van het eigen bedrijf. Ze zijn keihard als het moet, getuige de massa-ontslagen bij KPN. Hoe het met die ontslagen werknemers verder moet, is niet de primaire verantwoordelijkheid van KPN. En KPN is er al helemaal niet om de belangen te behartigen van mensen die helemaal niets met het bedrijf te maken hebben, met het milieu, met de dijkbewaking – noem maar op. Bedrijven zijn er om het eigen belang te behartigen, niet voor andersmans belang of het algemeen belang.

Als je een land volgens dit principe leidt of reorganiseert, kan dat rampzalige gevolgen hebben. Sinds de jaren twintig van de vorige eeuw zijn van de Mississippi rivierbochten afgesneden en zijn moerasgebieden geindustrialiseerd. Vroeger bracht de Mississippi sediment naar de delta, dat de kustlijn een natuurlijke buffer verschafte. Nu niet meer, doordat het sediment niet meer blijft hangen. Jaarlijks verliest Louisiana tot zesduizend hectare kustgebied: de wetlands, die vloedgloven kunnen absorberen, overtollig regenwater afvoeren en overstromingen van de Mississippi kunnen opnemen. Van de bedrijven die verantwoordelijk zijn voor de industrialisatie kun je moeilijk verwachten dat ze uitzichzelf maatregelen nemen om te voorkomen dat het gebied nog kwetsbaarder wordt voor overstromingen. Wel van een overheid, bij uitstek de partij die het ‘algemeen belang’ zou moeten dienen.

Veder leert Katrina ons eens te meer dat er wel wat valt af te dingen op die uitlating van Scheepbouwer over de integratie door laagbetaalde banen voor allochtonen. Dat lijkt misschien een wondermiddel. Maar als die immigranten na generaties nog steeds grote problemen hebben om doorstromen naar beter betaalde banen, dan zijn ze toch niet echt goed geïntegreerd. Zoals de zwarte dominee Jesse Jackson ooit zei: “I hear that melting pot stuff a lot, and all I can say is that we haven’t melted.” En wat er gebeurt als minderheden zich buitengesloten voelen, blijkt wel uit de plunderingen in New Orleans (en de vele rassenrellen in Amerika, van de Watts-riots in de jaren zestig tot de rellen in LA na de mishandeling van Rodney King in de jaren negentig).

Niet goed te praten, maar wel begrijpelijk: als je mensen geen redelijke kansen biedt op een bestaan in overeenstemming met hun talenten, dan moet je niet gek opkijken als ze zich niet redelijk gedragen. Ook hier geldt: als de KPN’s van de wereld er niet naar streven de onrechtvaardigheid de wereld uit helpen, soi – daar zijn ze ook niet voor geschapen. Maar van de overheid mag je verwachten dat ze een humaner beleid aan de dag leggen dan stormrammen als Scheepbouwer.