Money Matters: In memoriam Prins Rainier III

Kun je een land als een bedrijf leiden? Niet als je een democratie nastreeft: het democratische principe van ‘one man one vote’ is in het bedrijfsleven vervangen door ‘a few men, many votes’). Niet als je verregaande solidariteit met de kanslozen, uitgerangeerden en andere zwakkeren hoog in het vaandel hebt staan: de WW, de WAO, de bijstand is juist voor mensen die bedrijven niet lusten. Waar moeten ze heen als de overheid ze ook als uitschot gaat behandelen?

En dan is er natuurlijk het probleem van marktwerking. Een ‘overheid als bedrijf’ veronderstelt dat er een markt is, en concurrentie. Maar die ontbreekt vaak. De overheid is op veel gebieden zelfs monopolist. En wat doet een monopolist als die de kans krijgt aan alle zakelijke impulsen toe te geven? Juist, die gaat z’n prijzen verhogen. En weer zijn de kanslozen, uitgerangeerden etc. het haasje, want die kunnen dat maar moeilijk betalen.

Kortom: als je een overheid als bedrijf leidt, is dat misschien aardig voor een bovenlaag, maar heel wat minder aardig voor de rest. De pas overleden paus, die vorige week ook in deze column werd herdacht, had het maar moeilijk met dit soort onrecht. Hij stond vooral bekend als een rabiaat anti-communist, maar dat is niet helemaal terecht. De paus wees ook vaak op de schaduwzijden van veel kapitalistische samenlevingen: werkloosheid, misdaad, mensen die onder het bestaansminimum leven terwijl hun buren stikken in de luxe. Ook de noodzaak van een betere internationale verdeling van de rijkdom en het belang van duurzaamheid waren thema’s dat de paus regelmatig aanstipte. Hoe hij de samenleving dan wilde inrichten was overigens nooit helemaal duidelijk: economische haalbaarheid was ondergeschikt aan het morele imperatief.

Die andere beroemde dode van de afgelopen dagen, Prins Reinier, had daar geen last van. Uitgebreid hebben we de in de pers kunnen lezen hoe hij als een ‘president-directeur’ zijn koninkrijkje bestierde. Toen hij aantrad was Monaco niet meer dan een rotsblok met een aardig uitzicht over de Middellandse Zee en veel zonnige dagen. Een zieltogend casino de voornaamste bron van staatsinkomsten; tegenwoordig gaat er jaarlijks tien miljard om. Werkloosheid bestaat niet, de belastingtarieven behoren tot de laagste in de wereld en de banken kennen het begrip ongebruikelijk transactie niet. Een paradijs voor witwassers? Ach, wie zal het zeggen, maar Monaco heeft wel de naam ‘a sunny place for shady people’ te zijn. Kun je er niet meekomen? Pech gehad: ‘No time for losers, we are the champions of the world’. Democratie? Doen ze niet aan, dat is alleen maar lastig.

Het tragische is aan Rainier is natuurlijk dat hij met al zijn aandacht voor de zakelijke kanten van het bestaan getroffen werd door dat persoonlijke drama, dat auto-ongeluk van zijn vrouw Grace Kelly. Hij zou er nooit helemaal overheen komen. Enigszins gechargeerd zou je kunnen zeggen dat hij ook hierin een tegenpool van de paus. Waar de paus worstelde met verheven geestelijke vraagstukken en de banale financiën allerminst op orde had, kreeg de superzakelijke prins Rainier een niet-materiële opdoffer van jewelste. “Ik ben gelukkig”, waren de laatste woorden van de berooide paus. De rijke Rainier kon die woorden niet meer over z’n lippen krijgen.