Mededingingsrecht: wat moet je weten?

Een serie blogs over compliance.

Compliance impliceert dat er normen zijn. In het mededingingsrecht zijn zeker normen. Alleen zijn deze normen niet altijd even duidelijk voor de gemiddelde leidinggevende, jurist of compliance officer. Twee korte wetsartikelen vormen de basis voor vele boeken over het Nederlandse en daarmee verweven Europese mededingingsrecht. Dit zijn kort gezegd het verbod op het maken van mededingingsbeperkende afspraken en het verbod op het maken van misbruik van een economisch machtspositie.

Door Rob van der Laan. Hij is econoom en jurist en helpt ondernemingen bij compliance met het mededingingsrecht.

Het aantrekkelijke van mededingingsrecht is de verankering in de economisch wetenschap. Hierdoor is het mogelijk om voor de ACM alleen gedragingen te bestraffen die het doel of effect hebben om de mededinging te beperken of die misbruik opleveren van een economische machtspositie. De toezichthouder ACM heeft teams bestaande uit economen en juristen, zodat besluiten zowel juridische als economisch gezien correct zijn.

Compliance ongrijpbaar?

Voor een juridische of compliance afdeling bij een onderneming is het hebben van zowel economen als juristen een zeldzame luxe. Voor de gemiddelde leidinggevende is mededingingsrecht mogelijk een nog ongrijpbaarder facet. De handvatten die door de toezichthouders ACM en de Europese Commissie worden aangereikt stellen vaak “in het algemeen kan aangenomen worden dat” en geven geen zekerheden. Richtlijnen verwijzen vaak naar marktaandelen, terwijl in het algemeen niet vaststaat hoe de markt moet worden afgebakend en welke aanbieders moeten worden beschouwd voor de marktaandelen. Dit voorkomt economisch gezien ongewenst ingrijpen door de ACM en EC, maar werpt wel de vraag op hoe compliance met het mededingingsrecht kan worden bereikt?

Zelfs voor bedrijfsjuristen en compliance officers is het ondoenlijk om in een training van dag alle kennis te krijgen die nodig is om alle antwoorden van medewerkers te kunnen beantwoorden. Mijn uitgangspunt is dat de focus voor compliance met mededingingsrecht zit in het herkennen van situaties waarin om advies moet worden gevraagd. Zorg daarom voor een structuur die het voor de deze mensen in je bedrijf makkelijk maakt om snel en vertrouwd juridisch advies in te kunnen winnen. De verbinding tussen de economische kennis van de markt en de juridische kennis is daarbij cruciaal.

Twee stappen om fouten te voorkomen

Om risicovolle situaties te kunnen herkennen is het natuurlijk wel nodig om een basiskennis te hebben van met name het verbod op het maken van mededingingsbeperkende afspraken. De structuur van een dergelijke training zou twee onderdelen moeten hebben.

1. Relevantie

Ten eerste moet op basis van de markt, de positie van de onderneming, en de interne structuur, worden voorgesteld welke delen van het mededingingsrecht minder relevant lijken te zijn voor de onderneming.
Is het op basis van de markt mogelijk dat een exclusieve leveringsovereenkomst in strijd kan komen met de wet? Is het mogelijk dat een joint venture wordt opgericht, zonder dat daarbij wordt gekeken of deze vooraf goedkeuring van de ACM moet krijgen?

2. Herkenning

Wanneer is bepaald welke onderdelen van het mededingingsrecht relevant zijn voor de onderneming, moeten relevante medewerkers worden getraind in het herkennen van situaties en de interne procedures die binnen de onderneming bestaan.
Waarom is het een potentieel probleem als de onderneming samen met een concurrent een offerte wil indienen? Wat moet je doen als een afnemer een offerte van een concurrent naar je doorstuurt?

Ter geruststelling: het is niet de doelstelling van het mededingingsrecht of de ACM om het leven van ondernemingen onnodig lastig te maken of nieuwe ontwikkelingen in de markt tegen te houden. In het algemeen is mijn ervaring dat indien er goede redenen zijn voor een actie, het mededingingsrecht de ruimte biedt om deze actie uit te voeren. Maar door het enthousiasme van medewerkers of door ‘group think’ kunnen grenzen ongewild worden overschreden Periodieke aandacht voor het onderwerp en toegang tot de juiste externe economische en juridische kennis, stelt een onderneming in staat om in te grijpen wanneer het mis dreigt te gaan.

Alle blogs in deze serie over compliance van Rob van der Laan :

• Mededingingsrecht: wat moet je weten?
• Praat NU mee over ACM Leidraad Duurzaamheidsafspraken

(foto: Nick Fewings, Unsplash)