Kunstmatige intelligentie: deze toepassingen zijn voor de financieel manager van belang

“Besparing van tijd en kosten”: dat zal het belangrijkste resultaat van een verdere opmars van kunstmatige intelligentie zijn volgens het pas verschenen handzame boekje Kunstmatige Intelligentie in 60 minuten van Remy Gieling en Job van den Berg. Maar daarbij blijft het niet: zeker 96 procent van de banen gaan de komende jaren veranderen. En misschien zijn de gevolgen nog verstrekkender.

Sinds de komst van ChatGPT staat het onderwerp enorm in de belangstelling, maar de opmars van kunstmatige intelligentie (AI) is al jaren aan de gang. En het einde is nog lang niet in zicht. “Je kunt de ontwikkeling het beste vergelijken met de beginjaren van het internet, de jaren 2000. Voor veel mensen was het toen ondenkbaar dat iedereen daardoor geraakt zou worden. En nu, twintig jaar later, kijken we er niet meer van op dat elke organisatie en iedere professional, van multinational tot de bakker op de hoek, een website heeft of in ieder geval bereikbaar is per e-mail. Zo zal het ook gaan met kunstmatige intelligentie”, besluiten zij.

In hun boekje geven de auteurs in kort bestek – zoals de titel aangeeft, kun je het in een uurtje lezen – een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie. Heden, verleden en toekomst komen aan de orde. Een eye-opener voor veel lezers is vermoedelijk de constatering dat kunstmatige intelligentie al zeer ver is doorgedrongen in de ‘haarvaten van bedrijven’, zoals zij het noemen. In hun boek geven ze diverse voorbeelden van toepassingen die nu al wijdverspreid zijn.

Financiële toepassingen alom
Ook toepassingen die voor de financieel manager interessant zijn.

Denk aan toepassingen om allerlei risico’s beter in kaart te brengen. Zo kan een ‘bot’ de kredietportefeuille van een bedrijf doorspitten, en patronen herkennen om bestaande modellen over kredietwaardigheid te toetsen. Zodoende is het steeds beter mogelijk om te voorspellen wanneer wanbetaling of zelfs een faillissement dreigt bij een klant. AI kan ook worden ingezet om frauderisico’s te beperken, door verdachte transacties op te sporen.

Allerlei boekhoudkundige verwerkingen vormen uiteraard een tweede toepassingsgebied. De auteurs bespreken deze overigens niet, misschien omdat het versturen van uitgaande facturen, factuurverwerking, doorvoeren van bankmutaties en het uitwisselen van gegevens met andere systemen eerder onder robotic accounting valt dan onder AI – het zijn tenslotte activiteiten die automatisch worden uitgevoerd, zonder dat er intelligentie (menselijk of kunstmatig) aan te pas hoef te komen. Maar soms is die intelligentie wel degelijk nodig, bijvoorbeeld als inkomende facturen moeten worden geboekt.

Een stap verder is de toepassing van AI voor allerlei analyses. Als er maar genoeg data zijn, als zich daar maar patronen in voordoen, kunnen met kunstmatige intelligentie uitgeruste tools er goed mee uit de voeten. Bijvoorbeeld om het voorraadbeheer te optimaliseren. AI kan worden gebruikt om gegevens te verzamelen over de vraag van klanten, leveringstijden, productiecapaciteit en andere factoren die van invloed zijn op het voorraadbeheer, schrijven Gieling en Van den Berg. Op basis van deze gegevens kan AI het voorraadbeheer optimaliseren en de voorraadniveaus en bestellingen aanpassen. “Resultaat: besparing van tijd en kosten.”

AI als buskruit
De grote vraag is natuurlijk: wat brengt de toekomst? Gieling en Van den Berg (beiden verbonden aan adviesbureau The AI Group) denken dat kunstmatige intelligentie net zo’n impact gaat hebben als het internet, en hebben hoge (zakelijke) verwachtingen – ze hebben hun boek zelfs geschreven om ‘de mogelijkheden en kansen van data en AI te delen met een breder publiek’. Daar zijn ze goed in geslaagd; het is een bijzonder toegankelijk en leesbaar boek geworden.

Misschien slaan ze af en toe wel door in hun positieve benadering van het onderwerp. Andere auteurs trekken een vergelijking tussen AI en buskruit: iets dat niet alleen ten goede maar ook ten kwade kan worden aangewend, met mogelijk rampzalige gevolgen – wie weet zelfs de uitroeiing van de mensheid. Wat bijvoorbeeld te denken van de gevaren van zelfdenkende AI in militaire systemen? Wat te doen tegen de verspreiding van ‘deepfakes’ (nepvideo’s, -foto’s en -opnames) en andere vormen van desinformatie? Tegen fouten die AI maakt door een verkeerde interpretatie van data? Of tegen schendingen van auteursrechten die er rusten op de bronnen die AI gebruikt? En dan slurpt AI ook nog eens energie. Gieling en Van den Berg stippen deze onderwerpen wel aan, maar laten hun goede humeur er niet door verpesten.

Witteboorden weggeautomatiseerd?
En dan is er nog de vraag wat een verdere opmars van AI betekent voor de werkgelegenheid? Vaak wordt gezegd: simpele en repetitieve taken zullen worden weggeautomatiseerd, de mens kan zich richten op het hoogwaardige werk. Gieling en Van den Berg lijken er ook zo over te denken. “We moeten kijken naar wat machines goed kunnen en wat mensen uniek maakt.” En ze citeren instemmend de Vlaamse technologie-kenner Steven van Belleghem, die stelt dat mensen moeten excelleren in ‘kritisch denken, emotionele intelligentie, ethiek en passie om zich te onderscheiden van de slimme computers’.

Kan zijn. Maar hoeveel werk blijft er straks over? AI leidt nu al tot verdringing van allerlei banen – en neemt niet alleen saaie en repetitieve activiteiten op zich maar ook creatief en analytisch werk. Het ligt voor de hand dat dit heel wat witteboordenbanen kan kosten. Ook kan het leiden tot een verdere ongelijkheid – de eigenaren van de techbedrijven die sterk zijn in AI zitten waarschijnlijk gebeiteld, werknemers zijn straks wellicht minder zeker van een goed inkomen. Gieling en Van den Berg stellen dat ‘je baan de komende jaren niet gaat verdwijnen’ en dat 96 procent van de banen alleen gaat ‘veranderen’ door de opmars van AI, maar daar is niet iedereen gerust op.

Neem Sam Altman, de CEO van Open AI, het bedrijf achter ChatGPT. Hij verwacht dat kunstmatige intelligentie wel eens tot massale werkloosheid zal leiden en pleit voor een basisinkomen voor iedereen om die draaglijk te maken. Waar het geld voor dat basisinkomen vandaan met komen? Open AI heeft daarvoor al een fonds in het leven geroepen.

En Microsoft-oprichter Bill Gates heeft ook een suggestie: laat bedrijven extra belasting betalen voor de robots die ze inzetten.

Kunstmatige intelligentie in 60 minuten
Uitgeverij Haystack
Remy Gieling en Job van den Berg
ISBN 978946126555
12,50 euro, 178 pagina’s