Key performance indicatoren: tienduizenden jaren oud

De Neanderthaler en de mens hebben dezelfde voorouder. Zo’n 500 miljoen jaar geleden splitsten de evolutielijnen zich. De Neanderthaler leefde van ongeveer 300.000 tot 30.000 tot 40.000 jaar voor Christus. De eerste homo sapiens verscheen rond 100.000 jaar v.C. in Afrika. Zij concurreerden een paar duizend jaar lang. Het verschijnen van de mens ging uiteindelijk ten koste van de Neanderthaler. Dit is opmerkelijk omdat de Neanderthaler zich heel lang wist te handhaven, een teken dat ze goed aangepast waren aan hun omgeving. Verschillende samenlevingen Het uitsterven van de Neanderthaler wordt doorgaans toegeschreven aan een betere aanpassing van de mens aan de omgeving (survival of the fittest). Maar economen Richard Horan (Michigan State University, VS), Erwin Bulte (Universiteit van Tilburg) en Jason Shogren (University of Wyoming, VS) vinden deze verklaring om twee redenen niet afdoende. Ten eerste waren de Neanderthalers waarschijnlijk sterker dan de mens en met hun tien procent meer herseninhoud niet noodzakelijkerwijs minder intelligent. Bovendien gaat de verklaring uit van individuele kenmerken, terwijl de economen juist poneren dat de mens de Neanderthaler verdrongen heeft op basis van verschillen in hun samenlevingen. Handel en taakverdeling Bulte en zijn Amerikaanse collega’s stelden economische modellen op waarin zowel biologische kenmerken (jaagcapaciteit, vruchtbaarheid) als economische kenmerken (handel, verdeling van taken, specialisatie) opgenomen zijn. Uit paleontologisch onderzoek is bekend dat de vroege mens al driftig handelde in ivoor, steen en schelpen over vrij grote afstanden. Neanderthalers leefden in kleinere groepen en er zijn geen aanwijzingen dat zij veel handel dreven. De modellen berekenen op basis van al deze kenmerken of de mens of de Neanderthaler de strijd om het voedsel wonnen, of dat ze naast elkaar leefden. De precieze waarde van de verschillende karakteristieken is natuurlijk arbitrair. We weten niet precies hoe de vroege mens of Neanderthaler eruit zag. Maar uit het model blijkt duidelijk dat handel en taakspecialisatie een groot voordeel opleverden. Hét wapen Zelfs als de Neanderthaler een betere jager was, kon de mens hem verdringen door de beste jagers fulltime op jacht te sturen en andere taken te delegeren aan de mindere jagers. Hiervan profiteerden vooral de mindere jagers. Zij kregen ook voldoende voedsel en konden voor nageslacht zorgen. Handel en taakspecialisatie zorgden er bovendien voor dat ook andere taken efficiënter en beter uitgevoerd werden, wat resulteerde in beter onderdak en kleding, en dus in betere overlevingskansen. Een vraag blijft open: hoe veroverde de mensheid haar eerste plek op aarde, terwijl de Neanderthaler al aanwezig was? De economen stellen dat wellicht juist de mindere ‘fysiek’ van de mens hem noodzaakte tot specialisatie en handel. Waarna hij al snel de Neanderthaler begon te verdringen. Momenteel concurreert de homo sapiens sapiens met zijn soort- of, misschien beter, lotgenoten. Om hen te verslaan of in ieder geval tot het uiterste te dwingen, bieden (key) performance indicatoren wederom hulp.