Kansmanagement: Twee kanten van dezelfde medaille

Door Wim Pauw en Rob van Erp

“Ik ga niet zitten wachten op disruptie …”
Blijft je organisatie overeind als je al de kansen die je creëert, ook benut? Grote kans van wel. Totdat zich een risico openbaart of zich een incident voordoet dat groter is, dan de som van al je kansen of je verzekering te boven gaat.

Neem Patrick: mede eigenaar van een succesvol bedrijf dat trainingen en trainingslicenties voor digitale opleidingen voor de acute zorg verkoopt. Zij brachten succesvol maatwerktrainingen aan de man en hebben praktisch alle ziekenhuizen in Nederland en België in hun klantenbestand staan. Toch vind hij het nodig om alert te blijven en ook de focus op (disruptieve) risico's te houden. Regelmatig weegt hij kansen en risico's: “Altijd meer bedreigingen dan kansen…”

Je kunt pas succesvol zijn als je 'succesvol' ook hebt gedefinieerd. Wanneer een organisatie haar doelstellingen voor succes niet helder heeft, kun je ook niet weten wanneer je succesvol bent. Het wordt dan ook erg lastig om je kansen op waarde te schatten. Het inschatten van risico's die je van die doelstellingen af kunnen houden wordt dan ook erg moeilijk. 

Laat staan het analyseren van die kansen en risico's (risicomanagement): zijn we als bedrijf op de juiste weg en liggen onze resultaten in lijn met onze prognose of de prognose van onze stakeholders? Welke risico's houden ons bij onze doelstellingen vandaan? En wat kunnen we er aan doen om met een grotere zekerheid onze doelstellingen te realiseren?

Het lijkt dus van belang om de voors en tegens evenwichtig te analyseren en af te wegen. Het besturen van een organisatie heeft dus te maken met het afwegen van (disruptieve) risico's, bedreigingen en kansen. En die afwegingen liggen in de meeste organisaties bij de managers van de organisatie. Daarmee ligt risicomanagement (het evenwichtig afwegen van risico's en kansen) dus voornamelijk bij het management van een organisatie en ligt de sleutel voor risicomanagement bij de leidinggevenden, managers en/of stakeholders. 
Patrick is een ondernemer met een goed gevoel voor kansen en risico's; hij stort zich niet blind op een kans en zal met nuance naar kansen en risico's kijken. Niet voornamelijk oog voor (snelle) omzet, maar meer voor bestendig en lange termijn rendement en het voortbestaan van zijn bedrijf.

“Ik ga niet zitten op een disruptie… ik herken 'm liever!”
Ondernemen, groeien of ontwikkelen heeft  alles te maken met bewust risico's nemen: de eerste keer zonder zijwieltjes fietsen bijvoorbeeld. Dat was toch echt nodig om uiteindelijk zelfstandig op je fiets deel te nemen aan het verkeer.
Een ondernemer als Patrick is dus zeker geen pessimist, wanneer hij met enige regelmaat de kansen en de risico's afweegt… hij is graag de disruptie van zijn business voor.

“Uiteraard is disruption of het out of business gaan niet het enige risico dat ik graag voor ben, ik ken graag al mijn kansen en risico's. Want alleen wanneer ik ze ken, kan ik tijdig  anticiperen.” 

Wat maakt, dat hij op risico's bleef letten terwijl hij succesvol was? Het bedrijf van Patrick is als ‘disrupter’ gestart. En weet dus wat het is om disruptief (ontregelend, ontwrichtend) te zijn: “het kan iedereen overkomen, ik zie mijn risico’s graag aankomen!”

Zijn bedrijf kende veel projecten en veel maatwerk. Dit houdt ook in, dat de organisatie vooral afhankelijk is van projecten en het forcasten van bedrijfsdrukte een continue struggle blijft. Dit brengt allerlei grote en kleinere risico’s met zich mee en juist in tijden van succes is het verstandig te investeren in goede (risico)beheersing.

Een gestructureerde manier van kansen en risico's afwegen kan erg helpen. Maar hoe doe je dat nou; op een gestructureerde manier, risico's afwegen? Je zou kunnen stellen, dat risico's en kansen beiden een kant zijn van dezelfde medaille.

Twee kanten van die ene medaille
Ondernemen is met name succesvol kansen creëren en leren van je fouten om het vervolgens beter te doen. De kansen die het management en/of de stakeholders van een organisatie zien schrijven we in een businessplan. Dat zou er in een plaatje als volgt uit kunnen zien.

De meeste ondernemers of managers van een onderneming kennen ondanks een dijk van een businessplan ook de smaak van een (gedeeltelijke) mislukking of het niet (volledig) succesvol zijn cq. het niet behalen van de doelstellingen, zoals beschreven in het businessplan. Immers: een kans zonder risico is niet echt een kans, maar een zekerheid! 
Een overname, een nieuwe markt betreden of een productwijziging doorvoeren kan veel opleveren: omzet, maar ook verlies van goede reputatie of keiharde euro's. Een kans kent dus altijd het risico (deels) te falen.
 
Wanneer we dan voor het gemak de Kans (+) tegenover een Risico (-) zetten ziet dat er zo uit.

Het (her)kennen van de kansen en bedreigingen (risico's) vraagt om een reactie. De reactie op de kansen die we zien is vaak: 'opnemen in het businessplan'. De reacties op een risico zijn in principe altijd: nemen of niet nemen.

Het niet nemen van een risico houdt veelal in het niet opstarten van de activiteit of het stoppen ervan. Het wel nemen van het risico zal vaak inhouden, dat de organisatie het risico (deels) accepteert of maatregelen neemt om het risico te verkleinen om de kans op optreden van het risico klein te houden of de schade bij optreden te verkleinen. Hierbij valt te denken aan bijvoorbeeld het afsluiten van een verzekering.

Op een genuanceerde manier naar kansen en risico's kijken kan dus veel opleveren en zal de kans op succes en succesvol zijn vergroten.
Patrick is dus zeker geen pessimist. Hij is veel meer een optimist met een groot gevoel voor realisme. Een ondernemer met een grote kans om succesvol te blijven.

Met dank aan Patrick!

Drs. Rob van Erp (rob@robrisk.nl) is zelfstandig adviseur en hoofddocent riskmanagement aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is tevens docent kwantitatief riskmanagement voor het Actuarieel Instituut in Utrecht. rob@robrisk.nl, www.robrisk.nl

Drs. Wim Pauw (wim@pauwww.nl) is zelfstandig adviseur risk- en interimmanagement, spreker en auteur. Is als docent riskmanagement & internal control verbonden aan de TIAS Business School (Tilburg University). 

Samen geven Rob en Wim ook trainingen op het gebied van risicomanagement. Zowel gericht op de vaktechnische – (financiële instrumenten en beleidsmatig) als op de softskills van een Risico- / Compliancemanager.