Jan Hommen, Philips: Discipline werpt vruchten af

Underpromise, overachieve. Dat motto lijkt van toepassing op de cijfers over 2003 die Jan Hommen onlangs presenteerde. Waar analisten voor het vierde kwartaal wel de eerste nettowinst in drie jaar verwachten, waren zij met een winstprognose van 433 miljoen euro minder optimistisch gestemd. Hommen liet een nettowinst van 598 miljoen euro op de borden zetten, waar het elektronicaconcern een jaar daarvoor nog een negatief resultaat neerzette van 1,53 miljard euro. Over het hele boekjaar noteerde Philips een nettowinst van 695 miljoen euro, terwijl in 2002 nog een gigantisch verlies van 3,2 miljard euro werd geleden.

Hommen was tijdens de presentatie van de cijfers dan ook opgetogen. ‘Naast het schrappen in de kosten maakt de chipdivisie weer winst en heeft de divisie consumentenelektronica in de Verenigde Staten in het vierde kwartaal quitte gespeeld.’ Dit onderdeel leed jarenlang verlies. Vandaar ook dat Hommen tijdens de presentatie de winstgevendheid van consumentenelektronica als een van zijn hoogste prioriteiten voor dit jaar benoemt. Er staat daar een besparing van 400 miljoen euro op het programma. Deze moet eind 2005 afgerond zijn.

Hommen kon tevreden vaststellen dat snijden om vervolgens weer aan groei te werken, zijn vruchten afwerpt. Dat wel tegen een prijs. De omzet daalde in het afgelopen kwartaal van 9,0 naar 8,9 miljard euro. Oorzaak was niet alleen het snijmes, want hoewel de afzetmarkten goed aantrokken ondervond de onderneming – evenals veel andere Europese bedrijven – hinder van de zwakke dollar. Philips haalt namelijk 50 procent van zijn omzet in dollars.

Vooruitzicht
Voorzichtig geworden, eveneens als zovele CFO’s, gaf Hommen geen financieel vooruitzicht voor dit boekjaar. Hij kondigde wel een verdere besparing op indirecte kosten aan. Naast ingrijpen in consumentenelektronica wordt er door stroomlijning van het bedrijf nog eens 250 miljoen euro behaald, aldus de CFO. ‘Maar de tijd van ingrijpende reorganisaties is voorbij.’ Die reorganisaties waren heftig. Er verdwenen in drie jaar maar liefst 50.000 banen, productie werd uitbesteed en de voorraad werd verlaagd. Het maakte dat Philips weer een gezond bedrijf wordt dat – zoals Hommen het omschreef – op alle cilinders draait.

Dat was in afgelopen jaren wel anders. Altijd was er wel een probleemgeval. Zoals de chipdivisie die in tien kwartalen 2 miljard euro verlies draaide. Het snijwerk van Hommen kon de goedkeuring wegdragen van veel analisten. Zij vonden de cijfers ‘behoorlijk goed’ en betitelden de operationele marges van Semiconductors en Consumentenelektronica als de grootste surprises. ‘Het mag evenwel als een uitdaging worden gezien om de performance van deze twee divisies op dit peil te houden’, aldus een van hen. Om de resultaten van het bedrijf op hetzelfde niveau te handhaven, blijven volgens Hommen de investeringen dit jaar op hetzelfde peil als in 2003: 1,1 miljard euro.

Nu Philips weer op de rails staat, wil het bedrijf zijn aandacht verschuiven van snijden naar het uitwerken van de strategie. Philips moet een onderneming worden die zich bezighoudt met healthcare, lifestyle en technology. ‘Deze aspecten geven richting aan nieuwe activiteiten in de toekomst’, aldus Hommen.

Uitwerken
Voor het uitwerken van die strategie is geld nodig. Mede daarom wil het concern de joint venture LG Philips LCD naar de beurs brengen. Het is een van de belangrijkste winstmakers van Philips en wereldmarktleider. De onderneming profiteert van de sneller dan verwachte vervanging van traditionele beeldbuizen door de platte lcd-schermen. De vraag is wereldwijd groter dan het aanbod. Daarom worden veel nieuwe fabrieken gebouwd. Deze zijn duur, de bouwkosten bedragen meer dan 1,5 miljard euro. Samsung en Sharp hebben dat geld al op tafel gelegd, maar Philips wil er als 50-procentsaandeelhouder nog niet aan.

Door nieuwe aandelen uit te geven kunnen de investeringen worden betaald en houdt Philips geld over om een leuk overnamepotje op te bouwen. Want, zo is de redenatie van Hommen, de joint venture nadert het toppunt wat betreft marktwaarde. Tijd om te cashen om zo ruimte van honderden miljoenen in de cijfers te bouwen voor het uitwerken van de strategie.

China maakt een groot deel van die strategie uit. Daar lonken een massale afzetmarkt en goedkope arbeidskrachten. Alleen om die markt verder te penetreren is een lokale speler met kennis van zaken nodig. Philips is daarom samen gaan werken met de Chinese onderneming Neusoft. In weer een joint venture gaat Philips samen met zijn Chinese partner medische beeldapparatuur maken. Philips neemt op dit vlak in China momenteel de derde plaats in achter marktleider General Electric en Siemens. ‘We hebben nu een marktaandeel van 12 procent en denken met deze stap snel te kunnen groeien’, aldus Hommen. De verwachting is dat mede door deze stap de medische divisie de komende jaren tot de belangrijkste winstmotor van het concern kan uitgroeien.

Rechtlijnig
Een goed jaar voor Philips betekende ook een goed jaar voor het salaris van Hommen. Dat steeg met 17 procent. Hij kon een basissom tegemoet zien van 786.250 euro. Worden daar de bonussen bij opgeteld dan komt de CFO uit op 973.463 euro, een groei van 45 procent. Dat bedrag is met name verdiend door een strakke financiële discipline te hanteren. Hommen toont zich daarbij rechtlijnig, soms tot op het brave af.

In juli 2002 werd bijvoorbeeld het belang in het Franse mediabedrijf direct afgewaardeerd. Hommen toen: ‘We houden ons in alle opzichten aan de accounting rules, ook al pakken die niet voordelig voor ons uit.’ Formeel had de afwaardering, ruim 1,5 miljard euro, ook heel goed een jaar later gekund, zo gaf Hommen toe. ‘Maar in het huidige financiële klimaat kan men niet voorzichtig genoeg zijn.’ Het kenmerkt de instelling van Hommen die als betrokken te boek staat. Hij was het die het Philips-jaarverslag tot een van de meest transparante in Nederland maakte.

Per divisie, per regio geeft het bedrijf zoveel mogelijk details. Ongekend in Nederland. Negentien jaar in de Verenigde Staten, als financiële man van het bedrijf Alcoa, hebben Hommen de wetenschap opgeleverd dat beleggers maar beter alles kunnen weten. Die openheid heeft persoonlijke nadelen. Direct na het uitkomen van het jaarverslag stond de vakbond al op de stoep om Hommen aan zijn jasje te trekken over de in hun ogen riante bonussen. Hoewel open in verslaglegging, is Hommen geen man met een groot sociaal netwerk, zo bleek ook uit een portret in NRC Handelsblad. Hij komt niet op feestjes en partijen, maar is geconcentreerd op zijn werk, schetsen de mensen die hem na aan het hart liggen.

In 2005 neemt hij pensioen maar de van oorsprong uit Den Bosch afkomstige Hommen is niet van plan het tot die tijd rustiger aan te doen. Zijn vrouw, vier kinderen en Philips staan voorop. Hommen heeft een klus te klaren en laat niet los voordat die is geklaard: Philips samen met CEO Kleisterlee naar een structurele winstgevendheid brengen.

CV J.H.M. (Jan) Hommen Geboren 1943 In dienst Philips april 1997 Opleiding Business Economics (Katholieke Hogeschool Tilburg)

De analist over Jan Hommen: ‘Hommen verbetert verslaglegging Philips’

Jan Willem Berghuis, analist bij Kempen & Co., is positief over de resultaten van Philips. ‘Met name in het verbeteren van de financiële discipline en verslaglegging heeft Jan Hommen zeker een groot aandeel gehad.’ De financiële presentatie is best in class, vindt Berghuis. ‘Onder leiding van Hommen is er een grotere financiële openheid gekomen en dat is een goede zaak. De investor relations liggen op een hoog niveau.’

De Philips-analist heeft vanuit beleggersoogpunt ook waardering voor de herstructurering, maar wijst meteen op het belang van de onderliggende cijfers. ‘Snijden is relatief gezien makkelijk, maar zijn de operationele resultaten ook naar behoren? Philips heeft meer dan een miljard euro weten te besparen en heeft momenteel een duidelijke focus op de vijf gebieden Medical, Domestic Appliances, Lighting, Semiconductors en Consumer Electronics. In tegenstelling tot eerdere jaren waarin er altijd wel een slecht presterende divisie was, lopen nu alle divisies redelijk tot goed. Philips staat er zodoende competitief sterk voor en heeft een belangrijke periode van herstructurering afgesloten.’

Medical boekte een dubbelcijferige operationele marge, bij Lighting kwam de marge niet onder druk, terwijl bij Domestic Appliances de marges zelfs toenamen, ondanks moeilijke eindmarkten. Bij Semiconductors werd flink gesneden. Daar ging het mes in overhead en werden twee fabrieken gesloten. Consumentenelektronica in de VS was jarenlang het zorgenkindje, maar wist nu quitte te spelen in het vierde kwartaal.

Hoewel Philips zijn joint venture LG Philips LCD waarschijnlijk naar de markt zal brengen, verwacht Berghuis niet dat Philips het belang in de joint venture op korte termijn volledig van de hand doet. ‘Mogelijk willen ze dat wel doen als de markt volledig volwassen is geworden en lcd-schermen een commodity zijn. In een volwassen markt kan een mooie exit worden gecreëerd, maar zover is het nu nog niet.’ Philips liet in het vierde kwartaal cijfers zien die beter dan verwacht waren.

Berghuis: ‘Semiconductors was een zeer positieve verrassing en Medical bleek de belangrijkste driver achter het resultaat in heel 2003. Voor 2004 verwachten wij dat de bijdragen van de divisies Semiconductors en de joint venture in lcd-schermen belangrijke bijdragen zullen leveren. Grote vraag is in welke mate de bijdrage uit de lcd-joint venture duurzaam is.’ Bij Philips heeft elke divisie zijn eigen strategie. Overall zou je het aangaan van samenwerkingsverbanden (in allianties of joint ventures) als overkoepelende strategie kunnen zien. ‘Daarmee spreiden ze het risico. Zo hebben ze in de volwassen markt van de klassieke beeldbuizen nog een samenwerking die inmiddels allang is afgeschreven. Daar hoeft geen geld meer heen en dat kan dus alleen nog maar wat opleveren.’

In LG Philips LCD en met EPIC in Medical past Philips deze strategie toe. Philips wordt zodoende nog meer een sum of all partsverhaal. Handig daarbij is ook dat er minder kapitaal geïnvesteerd hoeft te worden. Bovendien kiest Philips er meer en meer voor om productie te outsourcen waardoor ze in sommige divisies zelfs een negatief werkkapitaal kunnen noteren. Hommen kan die sum of all parts prima presenteren, zo vindt ook Berghuis. ‘Hij komt zeer ter zake kundig over. Hij is helder in de beantwoording van vragen. Kleisterlee en hij lijken zich te kunnen meten met de internationale top die, in tegenstelling tot in het verleden, geen ruimte laten voor al te wilde investeringen. Met het huidige portfolio aan activiteiten en een continu proces van kostenbeheersing lijkt Philips in staat goede financiële resultaten neer te zetten.’

Analist: Jan Willem Berghuis Van: Kempen & Co