Jaarcongres Public Finance: ‘Trends monitoren en scenario’s plannen’

Het belooft een bijzonder event te worden. Ruim 250 eindbeslissers in de publieke sector zijn bij elkaar gekomen om te discussiëren over een thema dat ze allemaal dagelijks bezighoudt: ‘Sturing in economische turbulente tijden’. Mando Vroling, directeur en uitgever bij CxO Media verklaart het congres voor geopend en licht nog eens de subthema’s van de dag toe. Dit zijn transparantie en toezicht, risicomanagement, resultatensturing, zelfregulering en vernieuwingstrajecten in finance.

Vervolgens neemt dagvoorzitter Roland Koopman, het gezicht van de crisis van RTL Z, het roer over. Hij begint meteen met het debacle bij DSB bank. ‘We zitten nog midden in de turbulente tijden, ook al staat DSB daar – volgens Wouter Bos althans – volledig los van.’

Juryvoorzitter van de Public Finance Award Tom Groot (Hoogleraar Management Accounting aan de Vrije Universiteit Amsterdam) verschijnt op het podium. Wat betekenen de turbulente tijden voor hem? ‘Door de crisis is het de taak van de overheid om te zorgen dat mensen niet buiten de boot vallen. De focus op niet-financiële KPI’s neemt toe. Ik ben vandaag vooral benieuwd naar wat de crisis behelst voor de verschillende onderdelen van de publieke sector. Ook zou ik graag horen hoe verschillende publieke organisaties omgaan met risicomanagement.’ Of Groot zijn antwoorden heeft gekregen moet aan het einde van de dag blijken. Eerst is het woord aan Generaal Dick Berlijn, die het in de eerste plenaire bijdrage heeft over leiderschap, een thema waar hij als oud-commandant der strijdkrachten een zeer interessante visie op heeft.

Daadkracht
Met het Nederlandse polderen heeft hij niet veel op, soms moeten er gewoon beslissingen worden genomen en een goed leider neemt die taak op zich. Voor Dick Berlijn, generaal buitendienst en voormalig opperbevelhebber van de Nederlandse strijdkrachten, is er niet zo’n groot verschil tussen de krijgsmacht en andere organisaties. Een dialoog tussen beide is volgens hem dan ook belangrijk omdat ze van elkaar kunnen leren. ‘Een leider moet leiden en niet bang zijn dat hij achteraf wordt afgerekend op zijn beslissingen, anders moet er iemand anders op zijn plek zitten’, luidt de bondige verklaring van Berlijn.

Volgens Berlijn is leiderschap in Nederland al snel verdacht en hinken we op twee gedachten. ‘Aan de ene kant willen we van een leider weten waar we naartoe gaan en aan de andere kant wil iedereen meepraten. Checks en balances zijn goed maar er is ook daadkracht nodig.’ In tijden van crisis is het volgens Berlijn belangrijk dat mensen weten hoe de leiding loopt en wie de beslissingen neemt. Daarom is het volgens hem nodig om mensen dit voortdurend duidelijk te maken. ‘Je kunt in tijden van crisis niet oeverloos polderen en dan uiteindelijk vreemde beslissingen nemen die afwijken van bestaande procedures. Om er voor te zorgen dat mensen naar je luisteren moet je oefenen op het aanpassen van de leiderschapsstijl aan de situatie. Bij de luchtmacht zag je dat er op de grond een zeer losse sfeer heerste waarbij iedereen van hoog tot laag elkaar met de voornaam aansprak. Zodra we echter in de lucht waren was alles zeer gedisciplineerd en was er maar één leider.’

Voor goed leiderschap moet je ook een sfeer creëren waarin mensen dingen durven te doen. ‘Ik heb met gekromde tenen ‘De Prooi’ gelezen over de ondergang van ABN AMRO. Het leiderschap was slecht, er was sprake van een zwalkende strategie en mensen communiceerden niet met elkaar. Er werd ook geen verantwoordelijkheid genomen. Ik ben geboeid door mensen die hun nek durven uitsteken en in het doel geloven. Mensen die niet geïnspireerd zijn, daar loop je niet voor. We willen ergens voor gaan.’

Clash of the Titans
De presentatie van Dick Berlijn klinkt nog de rest van de dag door in de verschillende parallelsessies en rondetafeldiscussies, maar ook tijdens de lunch en in de wandelgangen. Na de eerste ronde sessies over uiteenlopende onderwerpen breekt het hoogtepunt van de dag aan: een interactief debat tussen de acht genomineerden voor de Public Finance Award. Tijdens dit debat gaan de genomineerden met elkaar in discussie en verdedigen zij hun case tegen de jury en het aanwezige publiek. De deelname aan de discussie weegt voor 50 procent mee in het bepalen van de winnaar. Het eerder gegeven interview bepaalt de overige 50 procent. Het is voor het eerst dat deze discussie voor het publiek toegankelijk is. Ook de congresorganisatie moet immers zo transparant mogelijk zijn!

De sessie gaat af als een raket. Moderator Roland Koopman onderwerpt alle genomineerden – ieder twee minuten – aan een spervuur van vragen. Het is indrukwekkend om te zien hoe goed de genomineerden zich weten te weren tegen de veelal lastige vragen. Ook praten zij met enorm veel passie over hun vakgebied. Na dit lastige onderdeel legt Koopman uit hoe de verdere discussie zal gaan verlopen. De genomineerden zijn in drie clusters verdeeld en zullen ieder een eigen discussie voeren. De eerste groep bestaat uit gemeenten. ‘Is de financiële functie leidend of faciliterend in het managen van de crisis?’, vraagt Koopman zich af. ‘Bij de gemeente Amsterdam duidelijk leidend’, vertelt Evelyn Lindeman. ’90 procent van de adviezen wordt overgenomen.’ Jan-Henk Janssen van de gemeente Arnhem denkt dat de financiële functie te overheersend kan worden. Daarom pleit hij voor het organiseren van veel gesprekken tussen de Raad en de ambtenaren. Vincent van Woerkom (gemeente Almere) vindt de discussie vrij onzinnig. ‘Wij kunnen geld aan inhoud koppelen. Het maakt niet uit wie er aan het stuur zit, het gaat om het zoeken naar de verbanden.’

De discussie vervolgt in hoge vaart. Ook al is het een competitie, het debat verzandt niet in een dodelijk serieuze aangelegenheid. Humor houdt het publiek bij de les. In het tweede cluster discussiëren de genomineerden van politie en zorgorganisaties. Budgetteren is een van de onderwerpen die ter sprake komt. ‘Bij het UMC St Radboud proberen we het budget uit te bannen’, vertelt Edwin Maalderink. ‘Met onze nieuwe baten- en lasten structuur creëren we een prikkel binnen onze afdelingen.’ Irene Slegers van de Politie Midden en West Brabant werkt nog wel met budgetten. Ze probeert echter ruimte te houden voor afdelingen zodat ze kunnen anticiperen op situaties. Zeker in de crisis komt dat regelmatig van pas. ‘De politie heeft ook last van dalende inkomsten’, vertelt Ted Vollebregt (Politie Rotterdam- Rijnmond). ‘De uitdaging is toch voldoen aan de afspraken, ook al hebben we te kampen met dalende inkomsten.’

Een discussie tussen de twee genomineerde ministeries is de laatste collisie die plaatsvindt. Arie Roos, (Verkeer en Waterstaat) discussieert met Ronald Barendse (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) over onder andere shared service centers. Arie Roos is zeer enthousiast over zijn SSC. ‘Het loopt goed. Iedereen is tevreden.’ Barendse vind dat het niks oplevert, waarop Roos beoogt dat het effi ciency oplevert. De twee kemphanen discussiëren nog een tijdje verder, alvorens het publiek nog vragen mag stellen. Dan is de strijd gestreden en trekt de jury zich terug voor overleg. De uitslag zal later op de dag volgen na de laatste plenaire bijdrage van Annemarie Jorritsma.

Tot slot
Hoe stuur je een stad in tijden van crisis? Annemarie Jorritsma, Burgemeester van Almere vertelt dat ze hier verschillende middelen voor inzet. Een trendmonitor is nu zeer belangrijk om maandelijks een beeld te krijgen van de werkgelegenheid, de bijstand, de vacatures, et cetera. Een grondige analyse van de trends helpt vervolgens bij de sturing. ‘Ook gaan we uit van bezuinigingen’, vertelt de burgemeester. ‘We hebben scenario’s klaar voor zowel grote als kleine bezuinigingen.’

Op meer lange termijn is Jorritsma ook veel bezig met thema’s als duurzaamheid en het meer betrekken van de burger in de politiek. ‘De burger moet zelf verantwoordelijkheid nemen. Wij moeten ze hier op wijzen en duidelijk communiceren welke rol de burger en welke rol de overheid heeft .’ Na de inspirerende woorden van Jorritsma is het aan Roland Koopman en Tom Groot om het congres passend af te sluiten. ‘S’ochtend was ik nog somber’, vertelt Groot. ‘De crisis is natuurlijk niet zo’n vrolijk thema. ‘Nu ben ik een stuk lichter gestemd. Turbulentie is niet zo negatief. Het betekent snellere veranderingen. Dit is een grote kans.’ Andere zaken die Groot vrolijker stemmen is de toenemende samenwerking van publieke organisaties in SSC’s en het steeds crucialer worden van de financiële functie. Wel heeft hij nog één aanbeveling voor risk management. ‘Probeer van elkaar te leren. Dat doen we nog te weinig. Kijk bij soortgelijke organisaties. Ook naar zaken die je geneigd bent over het hoofd te zien.’

Nadat het hele nominatie- en jureringsproces nog eens is uitgelegd wordt de Public Finance Award uitgereikt aan Evelyn Lindeman, Directeur Concern Financiën van de gemeente Amsterdam. Lindeman zegt heel blij verrast te zijn met de overwinning. Op de vraag wat ze met de Award gaat doen, antwoordt ze dat ze deze een mooie plek gaat geven op de directie. ‘Het winnen van de Award is een teamprestatie, waar behalve Concern Financiën ook de directie en andere stafdiensten een belangrijke bijdrage aan hebben geleverd.’