Is een vrije economie virtueel onmogelijk?

Door Loraine Bito

De ideologie achter de cryptomunt
Voortvloeiend uit de Cypherpunk beweging gebrand op het behoud van privacy in de informatiemaatschappij, bieden cryptomunten de mogelijkheid om anoniem en bovenal zonder bemoeienis van overheids- en financiële instellingen betalingstransacties te verrichten.
De door de geheimzinnige Satoshi Nakamoto ontwikkelde blockchain technologie maakt anonieme betalingen slechts tot op zekere hoogte mogelijk. Hoewel bij een transactie de identiteit van de koper en verkoper niet prijs wordt gegeven, kan deze worden getraceerd via het bitcoin adres van de gebruiker door de in de block chain vastgelegde transactie.

Daarentegen slaagt het met de technologie vervaardigde gedistribueerde accorderingssysteem erin om overheden, banken en financiële derden buiten spel te zetten. Met de hardware wallet, waarmee de privé sleutels van de cryptomunten veilig offline kunnen worden opgeslagen op een externe beveiligde schijf, worden deze zelfs geheel aan het monetaire systeem onttrokken. Het ideaal van een vrije economie lijkt hiermee een stap dichterbij te komen. De utopische droom dreigt door de waardering van het virtuele geld uiteen te spatten.

Geld als weeffout in het monetaire systeem
De vrij-econoom Silvio Gesell beschouwde de waardevastheid van geld als een weeffout in het monetaire systeem. Demurrage, een negatieve rente waardoor met het verstrijken van de tijd geld in waarde daalde, kon volgens hem mensen ertoe bewegen om het geld uit te geven. Met ‘Het wonder van Wörgl’ toonde de Oostenrijkse burgemeester Unterguggenburger zijn gelijk. Nadat door de beurscrash in 1929 de schaarste aan geld de uitgaven en daarmee investeringen deed stokken, resulterend in hoge werkloosheidscijfers wist hij belangrijke ambtenaren, politici, winkeliers en zakenmensen te overtuigen om op lokaal niveau nieuw geld te introduceren in de vorm van bonnen. Deze verloren op de eerste dag van elke maand 1 procent aan waarde.

De waardevermindering kon worden tegen gegaan door een zegel te kopen ter waarde van 1% van de prijs en op de bon te plakken. Na 12 maanden konden de bonnen worden ingewisseld voor nieuwe zegelvrije bonnen. Om een verbod van de Staat te voorkomen konden de bonnen tegen 2 procent omwisselkosten worden omgewisseld voor echte schillingen. Een lijst van restauratieprojecten werd opgesteld waarvan de arbeiders werden uitbetaald in bonnen. De maandelijkse waardevermindering zorgde ervoor dat het geld zo snel mogelijk werd uitgegeven, met als neveneffect dat alle belastingen betaald werden en niet zelden zelfs ver voor het verstrijken van de einddatum. De hoge omloopsnelheid, het beoogde effect van demurrage, zorgde ervoor dat het lokale geld vele malen werd uitgegeven waardoor de lokale economie floreerde. Voortzetting van het experiment werd echter voorkomen door de Oostenrijkse nationale bank die hierin een bedreiging voor de nationale munt zag.

Komen de dromers van een vrije economie bedrogen uit?
De schaarste aan o.a. Bitcoins, het hoge verbruik aan computercapaciteit en energie en het lage volume aan transacties die dagelijks verwerkt kunnen worden, doen vermoeden dat herstel van de weeffout met inzet van de cryptomunt als betaalmiddel (voorlopig) uitblijft.
Het vertrouwen in de cryptomunten als belegging blijft echter groeien ongeacht de waarschuwingen van vele prominenten zoals Charlie Lee, de schepper van Litecoin de vijfde cryptomunt betreffende marktaandeel. Ondanks het ontbreken van een onderliggende waarde bereiken de prijzen van de Bitcoin en andere cryptomunten ongekende hoogten. Maar geldt hetzelfde ook niet voor de dollar nadat in 1971 het omwisselingsrecht in goud werd beëindigd? 

De ontstane goudkoorts zorgt er zelfs voor dat Start ups met Initial Coin Offerings (IOC) kunnen rekenen op gigantische startkapitalen zonder enig concreet resultaat te hebben geboekt, doordat nieuwe beleggers de mogelijke winsten bij de lancering van een nieuwe cryptomunt niet willen mislopen. Zelfs de Wolf van Wall Street, Jordan Belfort, die zich in het verleden niets aan gelegen heeft laten liggen om mensen geld afhandig te maken via louche investeringen, lijkt zich ietwat ongemakkelijk te voelen bij deze cryptomania. Het disruptieve effect van cryptomunten heeft het IMF bij de centrale banken doen aandringen om na te gaan denken over hun rol in een toekomst met virtueel geld als geldende norm. Zonder een gecentraliseerde toezichthoudende autoriteit zou een vrije economie bewaarheid kunnen worden.

Landen zoals Venezuela lijken hier al een voorschot op te nemen door hun eigen cryptomunten uit te brengen. ‘De petro’, ondersteund door de olie- gasvoorraden en de diamanten in het land, maakt het mogelijk om de opgelegde sancties te omzeilen en zodoende de internationale handel weer op gang te brengen.

Met de aankondiging van de komst van nationale cryptomunten wordt door overheden de tegenaanval ingezet. Overheids- en bankinstellingen zullen dan waarschijnlijk in staat zijn de distributie van cryptomunten te reguleren, transacties ongeldig te verklaren en tarieven te rekenen. Een gefiatteerde versie van het in handen houden van 51% van de computercapaciteit die door cryptogemeenschappen wordt gemeden daar voor hen de essentie juist ligt bij de gedistribueerde goedkeuring van betalingstransacties waarbij het ‘gewone’ volk een digitale duit in het zakje kan doen. 
Of de cryptomunt de geschiedenis in gaat als voorbode van een vrije economie of een virtuele voortzetting van het huidig monetair systeem, zal worden bepaald door het vertrouwen van ‘jan modaal’ in het gedistribueerde accorderingssysteem onder leiding van cryptogemeenschappen.

Loraine Bito heeft de opleiding Bestuurlijke Informatiekunde gecombineerd met de universitaire studie Cultuur, Organisatie & Management om inzicht te verkrijgen in de menselijke factor tijdens veranderingstrajecten. Als IT Business Consultant begeleidde zij tijdens verschillende verandering- en transformatieprojecten van o.a. ABN AMRO Bank, ING Bank en RBS business alignment processen op het snijvlak van Business en ICT. Nu is zij werkzaam als zelfstandig ondernemer bij LB Change Facilitation.