In de greep van het zichtbare

Het zichtbare heeft naar het schijnt een overweldigende invloed op ons doen en laten. Media die het moeten hebben van dagelijkse aandacht zijn met onverdroten ijver op zoek naar nieuwe en aandachttrekkende beelden.

Omdat wij op dat terrein het een en ander gewend zijn – vanaf het ontstaan van de oermens worden immers al beelden gebruikt om gevoelens en boodschappen over te brengen –, worden die beelden steeds indringender. Het gevolg is dat wij niet alleen een overmatig belang aan het zichtbare hechten, maar ook zeer gevoelig worden voor hetgeen door anderen zichtbaar wordt gemaakt.

Zo valt er veel te zeggen voor de stelling dat echte leiders vrijwel onzichtbaar zijn. In de tijd van de Oostenrijk-Hongaarse dubbelmonarchie kon de keizer zich vrijwel onopgemerkt in zijn koets, met slechts een koetsier op de bok, door Wenen bewegen.

Het was de tijd dat van een monarch werd verwacht dat hij zijn onderdanen beschermde. Tegenwoordige leiders moeten door hun onderdanen worden beschermd. Dat maakt ze weliswaar meer zichtbaar, maar niet noodzakelijkerwijs beter.

Op het terrein van de economie wordt veel aandacht geschonken aan hetgeen dagelijks op markten en beurzen geschiedt. Daarbij krijgt de gekte van het moment onnodig veel aandacht, terwijl hetgeen ons handelen drijft, nauwelijks wordt belicht. Menselijk handelen is het gevolg van menselijke overwegingen. Onze persoonlijke waardeschaal is echter voor anderen niet waarneembaar.

BOEGBEELD
Het doorgronden van de economie is onmogelijk zonder kennis van de achtergronden. Dat geldt ook voor ondernemingen. Niet zelden is het boegbeeld van een grote onderneming de vrouw of man aan de top. Het zichtbare gedrag belichaamt als het ware de onderneming.

Ook hier hebben wij ons beelden gemaakt die het onzichtbare toegankelijk moeten maken. De jaarrekening is een treffend voorbeeld. Externe deskundigen verklaren dat het gepresenteerde een ‘getrouw beeld’ verschaft.

Dat beeld wordt niet zelden verward met de werkelijkheid. Beelden zijn natuurlijk niet meer dan modellen; vereenvoudigingen van de werkelijkheid. Ze kunnen de aandacht van de werkelijkheid afleiden en ze kunnen op eenvoudige wijze worden beïnvloed.

Veel ondernemingen vinden het belangrijk een beeld op te roepen van dynamische groei. Dat roept natuurlijk de vraag op: waarom? Is groei werkelijk belangrijk, en als dat zo is, welke groei wordt dan bedoeld? De groei van het aantal werknemers, de groei van de productie, de groei van de omzet of die van de marge?

Allemaal beelden die verwarrend kunnen werken. Vanuit economisch perspectief is alleen de groei van de economische waarde van belang. De bepalende factor daarvan wordt gevormd door de zogeheten vrije geldstromen van de onderneming.

Uit die vrije geldstromen worden de verschaffers van eigen en vreemd vermogen beloond. Als die verwachte beloning niet tot stand komt, trekken de vermogensverschaffers hun vermogen terug en houdt de onderneming op te bestaan.

De voor het waarderen benodigde vermogenskostenvoet krijgt in de literatuur veel aandacht, maar is in feite van secundair belang. Zonder vrije geldstroom geen onderneming. De mensen die binnen de onderneming invloed op de vrije geldstroom kunnen uitoefenen, zijn derhalve van essentiële betekenis, maar voor velen tamelijk onzichtbaar.

De werkelijke helden van de economie zijn niet de zichtbare boegbeelden, maar de mannen en vrouwen die elke dag weer zorgen dat onze ondernemingen goed functioneren en dat er economische waarde wordt toegevoegd. Uiteindelijk is dat waar onze economie op draait.

Jan Vis (janvis@talanton.nl) is directeur bij Talanton Corporate Finance BV te Puttershoek en als adjunct-professor Business Valuation en Value Based Management verbonden aan de Rotterdam School of Management van de Erasmus Universiteit. Deze column geeft de persoonlijke mening van de auteur weer