Hinrich Slobbe: ‘Vooruitkijken met real-time stuurinformatie’

In een wereld waarin besluitvorming steeds sneller moet, volstaat terugblikken op cijfers niet langer. Controllers moeten vooruitzien met real-time dashboards en scenario-analyses.

In zijn drieluik over modern controlling behandelt Hinrich Slobbe, bedrijfseconoom en Associate Professor bij Business School Nederland, drie essentiële onderwerpen:

1. Trends en duurzaamheid in controlling
2. De controller als strategisch adviseur
3. Van MARAP tot KPI’s en financiële analyse

In deze derde aflevering ‘Van MARAP tot KPI’s en financiële analyse’ gaat Slobbe in op real-time stuurinformatie in de praktijk.

Belangrijkste trends voor controllers
De rol van controlling verandert snel door digitalisering, data-analyse en strategische besluitvorming. Hinrich Slobbe signaleert vijf belangrijke trends in controlling:

1. Digitalisering en automatisering

“Controllers werken steeds vaker met AI, RPA (Robotic Process Automation) en geavanceerde ERP-systemen om financiële processen te versnellen en fouten te minimaliseren.”

2. Data-driven decision making

“Big Data en predictive analytics maken het mogelijk om beter te voorspellen en strategisch te sturen in plaats van alleen terug te kijken op cijfers.”

3. Van financial controller naar business partner

“Controllers schuiven op van een puur financiële rol naar een strategische sparringpartner van het management, waarbij ze helpen bij datagedreven besluitvorming. Dit vraagt om heel andere competenties dan kennis en vaardigheden die traditioneel bij financials zijn aangeleerd. Hier is een belangrijke uitdaging voor het financiële onderwijs!”

4. ESG en duurzaamheidsrapportage

“Duurzaamheid is niet langer een ‘nice-to-have’. De CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) en andere regelgeving dwingen bedrijven om niet-financiële KPI’s (zoals CO₂-uitstoot en sociale impact) net zo serieus te nemen als financiële cijfers. Ondanks de Omnibus die veel van de CSRD-wetgeving zal versoepelen is de trend naar duurzaam handelen onomkeerbaar.”

5. Agile finance & scenario planning

“De wereld verandert sneller dan ooit. Dynamische forecasting, real-time dashboards en flexibele budgettering worden cruciaal om in te spelen op onzekerheden.”

Als Slobbe dé trend kan benoemen die elke finance professional serieus moet nemen, dan is hij stellig: “Dat is de opkomst van data en AI in controlling. Controllers die AI en data-analyse omarmen, gaan niet alleen sneller werken, maar worden ook onmisbaar voor strategische besluitvorming. Financiële professionals die hier nu in investeren, blijven relevant in een steeds digitalere wereld.”

MARAP & KPI’s: Hoe maak je de stap van terugkijken naar vooruitkijken?
Veel controllers ervaren dat maandelijkse managementrapportages (MARAP’s) vooral een terugblik zijn, terwijl bedrijven steeds meer behoefte hebben aan voorspellende inzichten. Hoe maak je die transitie? Slobbe benoemt de vijf belangrijkste stappen om van traditionele MARAP’s naar real-time stuurinformatie te komen:

1. Van statische rapportages naar dynamische dashboards

Traditionele MARAP’s zijn vaak dikke PDF’s vol tabellen. Dat werkt niet in een wereld die snel schakelen vereist.
Actie: Stap over op BI-tools zoals Power BI, Tableau of Looker Studio om interactieve dashboards te bouwen met real-time data.

2. KPI’s herdefiniëren: Van financieel naar strategisch

Veel MARAP’s focussen op historische financiële cijfers (omzet, kosten, EBITDA). Belangrijk, maar het zegt weinig over de toekomst.
Actie: Combineer financiële KPI’s met voorspellende indicatoren zoals:

• Sales pipeline trends (i.p.v. alleen gerealiseerde omzet)
• Klantenverloop (churn) voorspellen met machine learning
• Cashflow forecasting op basis van AI-analyses

3. Van vaste rapportagemomenten naar continuous monitoring

Maandelijkse rapportages voelen steeds meer als ‘te laat’. Bedrijven hebben real-time stuurinformatie nodig.
Actie: Werk met rolling forecasts in plaats van vaste maandrapportages. Dit zorgt ervoor dat je altijd een actueel beeld hebt en niet alleen op vaste meetmomenten.

4. Meer scenario-denken & predictive analytics

What-if-scenario’s worden steeds belangrijker. Wat gebeurt er bij stijgende rentelasten? Hoe beïnvloeden inflatie of geopolitieke ontwikkelingen de marges?
Actie: Gebruik predictive analytics om impactanalyses te maken en proactief adviezen te geven, in plaats van achteraf te verklaren waarom iets is gebeurd.

5. Sturing met actiegerichte inzichten

Veel MARAP’s blijven hangen in ‘wat er gebeurd is’. De kunst is om te rapporteren met een adviescomponent:
Actie: Voeg bij elke KPI een actiegerichte conclusie toe:
Niet: “Omzet daalde met 5%”
Wel: “Omzet daalde met 5% door lagere conversies. Actie: Versterk online marketingcampagne op product X.”

Word in 5 dagen een betere controller

Wil jij groeien als financial controller of ben je klaar voor de volgende stap in je carrière? In de opleiding Controller in een Week leer je in vijf dagen alle facetten van het controllersvak, van financiële analyse tot strategisch advies. Vergroot je impact en word een effectievere gesprekspartner voor het management.

Schrijf je vandaag nog in

KPI’s in de Balanced Scorecard: De valkuilen en hoe het wél moet

Bij de vertaling van strategie naar sturing via de Balanced Scorecard (BSC) ontstaat vaak discussie over welke KPI’s écht waarde toevoegen. Binnen de BSC ziet Slobbe veel ruimte voor verbetering: “Controllers spelen een cruciale rol in het scherpstellen van deze KPI’s, maar er gaan vaak dingen mis. De meest gemaakte fouten die ik het vaakst zie – en hoe je ze vermijdt:

1. Te veel KPI’s (overload aan cijfers)

Fout: Sommige organisaties verzamelen KPI’s alsof het Pokémon zijn – “Gotta catch ‘em all!” Het gevolg? Een dashboard dat niemand meer begrijpt en waar niemand naar kijkt.
Oplossing: Keep it simple. Kies per BSC-perspectief (financieel, klant, interne processen, innovatie & groei) maximaal 3-5 KPI’s die écht bijdragen aan strategische doelen.

2. Alleen financiële KPI’s meten

Fout: Controllers blijven vaak hangen in klassieke financiële indicatoren zoals omzet, kosten en marge. Maar dit zijn lagging indicators – ze vertellen wat er al gebeurd is, niet wat eraan komt.
Oplossing: Combineer lagging en leading indicators. Bijvoorbeeld:

• Lagging: Klanttevredenheidsscore (CSAT)
• Leading: Aantal open serviceverzoeken (voorspelt toekomstige ontevredenheid)

3. KPI’s zonder actiegerichtheid

Fout: KPI’s zonder duidelijke actieperspectief zijn nutteloos. Bijvoorbeeld: “Aantal LinkedIn-volgers” – leuk om te weten, maar hoe stuurt dit de organisatie?
Oplossing: Formuleer KPI’s zo dat ze aanzetten tot actie. Bijvoorbeeld:

• Slecht: “Aantal training-deelnemers”
• Beter: “Percentage deelnemers dat binnen 3 maanden een verbetertraject start”

4. Geen link met strategische doelen

Fout: KPI’s worden soms gekozen omdat ze makkelijk te meten zijn in plaats van dat ze daadwerkelijk bijdragen aan de strategie.
Oplossing: Gebruik de strategiekaart als startpunt: bepaal eerst de strategische doelen en kies daarna de KPI’s die de voortgang meten.

5. KPI’s zonder eigenaarschap

Fout: KPI’s zonder duidelijke verantwoordelijke verdwijnen in een rapport en worden vergeten.
Oplossing: Koppel elke KPI aan een specifieke afdeling of manager en zorg ervoor dat er regelmatig op wordt gestuurd in MT-meetings.

De kern? KPI’s moeten scherp, actiegericht en strategisch relevant zijn. Controllers die dit goed aanpakken, helpen organisaties écht sturen in plaats van alleen meten.

Financiële analyse: van ratio’s naar strategisch inzicht
Slobbe ziet dat controllers vaak blijven hangen in ratio’s. “Veel controllers zijn meester in ratio-analyse – solvabiliteit, rentabiliteit, liquiditeit. Maar cijfers zonder context vertellen maar de helft van het verhaal. Het management heeft niet alleen een financiële terugblik nodig, maar vooral strategische stuurinformatie.” Hoe maak je de stap van ‘cijfertovenaar’ naar strategisch adviseur? Slobbe adviseert controllers hoe ze direct meerwaarde kunnen creëren:

1. Kijk verder dan de cijfers: wat betekent het écht?

Ratio’s op zichzelf zeggen weinig zonder vergelijking en context. Het management wil niet alleen weten wat de liquiditeitsratio is, maar vooral waarom deze verandert en wat ze ermee moeten doen.
Oplossing: Plaats ratio’s in perspectief:

• Vergelijk met trends: Hoe ontwikkelen de cijfers zich over de jaren?
• Vergelijk met concurrenten: Hoe scoren we t.o.v. de markt?
• Koppel aan strategische doelen: Past deze financiële ontwikkeling bij onze groeistrategie?

Voorbeeld: Een dalende brutomarge kan een probleem zijn, maar niet als het komt door bewuste investeringen in marktaandeelgroei.

2. Koppel ratio’s aan brancheontwikkelingen

Controllers moeten niet alleen de interne cijfers begrijpen, maar ook externe trends die impact hebben op het bedrijf.
Oplossing: Gebruik ratio’s als signalen om strategische vragen te stellen:

• Dalende winstgevendheid? Ligt dat aan interne kostenstijgingen of aan prijsdruk in de sector?
• Lage solvabiliteit? Hoe beweegt de sector? Gaan concurrenten juist méér of mínder lenen?
• Hoge cashflow? Moeten we investeren of juist reserves opbouwen voor een economische neergang?

Voorbeeld: In de retailsector kan een stijgende voorraadrotatie een teken van efficiëntie zijn, maar in de luxe-industrie kan het juist wijzen op overhaaste uitverkoopacties.

3. Gebruik scenario’s en predictive analytics

Traditionele ratio-analyse kijkt terug, maar strategische controllers helpen met vooruitkijken.
Oplossing:

• What-if-scenario’s: Hoe beïnvloeden renteverhogingen onze rentabiliteit?
• Predictive analytics: Wat voorspellen trends in klantgedrag over toekomstige omzet?
• Dynamische dashboards: Real-time ratio’s die direct inzicht geven in strategische impact.

Voorbeeld: In plaats van alleen de huidige DSO (Days Sales Outstanding) te rapporteren, kan een slimme controller voorspellen hoe een economische recessie de betaaltermijnen van klanten zal beïnvloeden.

4. Adviseer, in plaats van alleen rapporteren

Veel ratio-analyses eindigen met: “Dit zijn de cijfers”, maar zonder duidelijke strategische actiepunten.
Oplossing: Voeg bij elke analyse een adviescomponent toe:
Niet: “De current ratio is gedaald van 1,8 naar 1,5.”
Wel: “De current ratio daalt door een hogere kortlopende schuld. Advies: Optimaliseren werkkapitaalbeheer en onderhandelen over langere betalingstermijnen.”

De kern? Ratio’s moeten een middel zijn, geen doel. Controllers die cijfers vertalen naar strategische keuzes maken het verschil.

Duurzaamheid en financiële analyse: hoe meet je echte waardecreatie?
Duurzaamheid en ESG-doelen worden steeds belangrijker, maar hoe koppel je deze aan financiële én niet-financiële stuurvariabelen? Slobbe merkt dat veel controllers worstelen met de vraag hoe je duurzaamheid vertaalt naar concrete KPI’s. Hij draagt drie KPI’s met voorbeelden aan die écht bijdragen aan waardecreatie:

1. Duurzaamheid in cijfers: beyond de P&L

Traditionele financiële analyse kijkt naar winstgevendheid, maar duurzame waardecreatie gaat verder dan de P&L.
Oplossing: Integreer ESG-data in financiële rapportages:

• E (Environmental): CO₂-reductie per geproduceerde eenheid → Impact op energiekosten en compliance
• S (Social): Medewerkersmotivatie → Directe link met retentie en productiviteit
• G (Governance): Diversiteit in het bestuur → Bewezen effect op innovatie en risicobeheersing

Voorbeeld: Een lagere CO₂-footprint kan niet alleen kosten besparen, maar ook toegang geven tot duurzamere investeringen en subsidies.

2. Van kostenpost naar lange-termijn waarde

Duurzaamheid wordt vaak gezien als extra kostenpost, maar strategische controllers laten zien hoe het waarde creëert.
Oplossing: Werk met Total Value Added (TVA) in plaats van alleen EBITDA. Dit omvat:

• Kostenefficiëntie (bijv. lagere energie-uitgaven door duurzame investeringen)
• Reputatiewaarde (hoe beïnvloedt ESG onze merkperceptie en klantloyaliteit?)
• Toekomstige kasstromen (toegang tot groen kapitaal, subsidies, ESG-investeringsfondsen)

Voorbeeld: Bedrijven met een sterke ESG-score krijgen vaak goedkopere leningen en betere verzekeringsvoorwaarden.

3. KPI’s koppelen aan strategische sturing

Veel ESG-rapportages blijven oppervlakkig, zonder echte impact op de bedrijfsstrategie.
Oplossing: Gebruik de Balanced Scorecard met ESG-KPI’s zoals:

• Milieu-impact per omzet-eenheid (hoe duurzaam groeien we echt?)
• Customer ESG-sentiment (wordt duurzaamheid een concurrentievoordeel?)
• Netto positieve impact op de samenleving (beyond compliance, richting echte waardecreatie)

Voorbeeld: In plaats van alleen ‘energieverbruik’ te meten, koppel dit aan productiekosten en operationele efficiëntie.

De kern? Controllers moeten duurzaamheid niet als kostenpost zien, maar als strategische kans. Wie ESG-data slim inzet, stuurt niet alleen op winst, maar op échte waardecreatie.

Word in 5 dagen een betere controller

Wil jij groeien als financial controller of ben je klaar voor de volgende stap in je carrière? In de opleiding Controller in een Week leer je in vijf dagen alle facetten van het controllersvak, van financiële analyse tot strategisch advies. Vergroot je impact en word een effectievere gesprekspartner voor het management.

Schrijf je vandaag nog in

Direct toepasbare inzichten: Wat levert Controller in een Week écht op?
Na het volgen van Controller in een Week gaan deelnemers niet alleen naar huis met een berg theorie, maar ook vooral vele praktische tools. We vragen Slobbe welke concrete acties een controller direct kan doorvoeren om direct meer impact te maken binnen de organisatie.

1. Stop met alleen rapporteren, start met adviseren
Veel controllers leveren maandelijks cijfers op, maar zonder strategische duiding. Het management heeft geen databundel nodig, maar duidelijk advies.

Concrete actie: Voeg aan elke financiële rapportage een actiegericht advies toe.
Niet: “De brutomarge is gedaald met 2%.”
Wel: “De brutomarge is gedaald door stijgende inkoopkosten. Advies: Onderhandel langere contracten met leveranciers om prijsschommelingen te verminderen.”
Impact: Je verschuift van cijferleverancier naar strategische businesspartner.

2. Bouw een dynamisch dashboard in plaats van een statisch rapport
Maandelijkse MARAP’s vol tabellen en statische Excel-sheets? Dat kan beter.

Concrete actie: Zet een Power BI- of Tableau-dashboard op waarin het management real-time inzicht heeft in KPI’s en trends.
Impact: Minder terugblikken, sneller kunnen bijsturen.

3. Maak KPI’s slimmer en strategischer
Veel KPI’s meten wat er gebeurd is, maar niet waarom en wat eraan gedaan kan worden.

Concrete actie: Voeg leading indicators toe die toekomstig succes voorspellen.
Niet alleen: “Omzet groeide 5%.”
Ook: “Conversiepercentage steeg met 8%, wat de omzetgroei verklaart. Actie: Extra investeren in de best presterende klantkanalen.”
Impact: Je KPI’s worden een stuurmiddel in plaats van een registratiemiddel.

4. Introduceer scenario-analyse in besluitvorming
Veel controllers werken nog met vaste begrotingen, terwijl de realiteit constant verandert.

Concrete actie: Start met ‘what-if’-scenario’s in plaats van starre forecasts. Bijvoorbeeld:

• Wat als de rente stijgt met 1%?
• Wat als grondstofprijzen dalen met 5%?
• Wat als we onze betalingsvoorwaarden aanpassen?

Impact: Management kan sneller en beter onderbouwde beslissingen nemen.

De kern? Controllers die minder rapporteren en meer adviseren, worden onmisbaar in de organisatie.

Ook interessant: ‘Duurzaamheid zonder gedragsverandering blijft een papieren tijger’ – Door Hinrich Slobbe