Genomineerde Controller of the year 2005: Hans van Barneveld, ING Groep

Van Barneveld is opgegroeid in Amersfoort. In 1980 is hij in Almere gaan wonen. In 1986 verhuisde hij naar Nieuwegein om in 1995 te verkassen naar Hoofddorp, waar hij nog altijd woont. Hij is het werk ‘altijd een beetje gevolgd’. Oorspronkelijk wilde Hans Van Barneveld dierenarts worden. Zijn gymnasium bètadiploma verschafte hem geen rechtstreekse toegang tot de opleiding, want daarvoor had hij een gemiddeld eindcijfer van een acht nodig. Hij is tweemaal uitgeloot voor de studie die van hem een dierenarts moest maken.

In maart 1978 – na militaire dienst – begon hij als aankomend assistent accountant bij de interne accountantsdienst van Nationale Nederlanden, één van de voorgangers van ING. ‘Ik was 21 jaar en wilde een inkomen hebben. Maar ik wilde per se een baan die ik kon combineren met een studie. Daar voldeed deze functie aan.’ Maar als hij een echt leuke baan wilde hebben, moest hij er naar eigen zeggen wél voor zorgen dat hij accountant werd. ‘Dat heb ik gedaan door de acht jaar durende studie aan het NIVRA te volgen. Ik liep geen enkele vertraging op en kreeg zodoende in 1986 mijn diploma.’ Extra hindernis voorafgaand aan de opleiding was de applicatiecursus boekhouden, want van debet en credit had hij nog nooit gehoord. Inmiddels is hij al weer een jaar of zes Directeur Corporate Control & Finance (CC&F), eenvoudiger gezegd de corporate controller, bij ING Groep.

Laagdrempelig
Hoewel Van Barneveld niet is geworden wat hij toen eigenlijk wilde, heeft hij het toch altijd uitstekend naar zijn zin gehad. Eerst in de accountancy en later in finance. Bovendien heeft hij de natuur niet helemaal naast zich neergelegd. ‘Ik ben een echt buitenmens en in mijn vrije tijd ben ik veel met dieren bezig. Ik heb golden retrievers, honden die oorspronkelijk werden gefokt om jagers te assisteren. Ik train de honden en doe mee aan jachtwedstrijden. Ik vind het belangrijk om afwisseling te hebben met mijn dagelijkse papierwerk.’

Van Barneveld voelt zich graag vrij. ‘Ik houd er niet van heel direct aangestuurd te worden’, zegt Van Barneveld. ‘Maak duidelijk wat je wilt bereiken en laat de wijze waarop dit wordt bereikt aan mij over. Ik krijg deze ruimte niet alleen graag, ik geef hem ook graag aan de mensen die ik aanstuur. Een andere manier van werken zou niet bij mij passen. Daar ben ik ook te ongeduldig voor. Ik had nooit leraar kunnen worden. Uiteraard moeten wel duidelijke afspraken over de resultaten worden gemaakt.’
Volgens Van Barneveld is het zo dat iedere cultuur het bijbehorende type mensen selecteert. ‘Ik ontmoet in deze functie veel mensen die hierin wat dit betreft op me lijken. We botsen daarom zelden.’

Het bedrijfsonderdeel waar hij in werkzaam is er ‘één van specialisten, die weten waar ze mee bezig zijn. Dat werkt heel prettig voor mij. Wij gaan hier heel open en laagdrempelig met elkaar om. Iedereen kan bij elkaar binnenlopen. Hoogdravend gedrag kom je hier eigenlijk niet tegen. Gelukkig maar, want het zit bij mij in de genen je normaal te gedragen. Zo ben ik op de wereld gezet.’ Wellicht heeft dat te maken met zijn familieachtergrond. ‘Mijn vader was ambtenaar en hield ook niet van poeha.’

Meewerkend voorman
Mede om die reden heeft hij veel plezier in zijn werk. ‘Ik hoef mijn werk echt niet leuk te maken, het ís gewoon leuk. Afwisseling hoef ik niet te zoeken, dat hoort bij de baan. Het hele bedrijf, ook CC&F, maakt driejarenplannen. Twee jaar terug was ons motto: never a dull moment. Dat is heel toepasselijk voor ons werk. In de dertig jaar dat ik in de accounting werk, is geen enkel jaar hetzelfde geweest als een ander. Af en toe heb je met zeer uitdagende zaken te maken. Voor mij heeft dat te maken met twee dingen: het leidinggeven én de interessante klussen, waarbij ik als het ware optreed als meewerkend voorman.’

Manager worden: het ging volgens Van Barneveld vanzelf. ‘Ik kreeg gaandeweg steeds meer verantwoordelijkheden.’ Managen alleen is echter niet voldoende om inspiratie uit te putten. ‘Het moet ergens over gaan. Het is een uitdaging om met heel CC&F, dat bestaat uit 160 werknemers, iedere keer weer een project of een product tot een goed einde te brengen. Wij doen er alles aan de afdeling als een geoliede machine te laten opereren.’

Een goede controller is volgens Van Barneveld dan ook een combinatie van manager en iemand die vakinhoudelijk heel sterk is. Verder moet hij ‘integer en objectief’ zijn. ‘Je moet er tegen kunnen af en toe niet aardig gevonden te worden. Optreden als financieel geweten betekent soms nee durven zeggen tegen plannen uit de business. Als je altijd populair wilt zijn bij iedereen, moet je hier niet zitten. Je moet optimaal meedenken met de business, maar er zijn grenzen. Als die in gevaar komen, moet je ingrijpen, anders schaad je het bedrijf. Je frustreert soms plannen vanuit de business, maar ik krijg ook wel eens van ze te horen dat wij achteraf gezien gelijk hadden. Dat is leuk om te horen.’

Intern en extern
Het feit dat CC&F te maken heeft met interne klanten en steeds scherpere regelgeving en eisen van buitenaf maakt het werk er volgens Van Barneveld niet gemakkelijker op. Hij vindt dat de balans ‘een beetje zoek’ was de afgelopen jaren. ‘IFRS, Sarbanes Oxley en verhoogde US GAAP-eisen – ING is beursgenoteerd in New York – vragen veel extra aandacht. De regels domineren de principes. Voorheen was er meer ruimte, tegenwoordig gaat het meer in de richting van het afwerken van een checklist zodat je uit het oogpunt van aansprakelijkheid bent afgedekt.’

Het nul tolerantiebeleid met betrekking tot de financiële rapportage heeft ertoe geleid dat de afdeling CC&F zich de laatste jaren met name heeft gericht op de externe wereld. ‘De interne klanten moeten natuurlijk ook altijd tevreden blijven’, weet Van Barneveld. ‘We hebben de middenweg gezocht en volgens mij ook gevonden.’ Ook intern heeft de directeur Corporate Control & Finance namelijk met de nodige veranderingen te maken. ‘Onze organisatie geeft toenemende aandacht aan value based management.

Het is de taak van de controller de financiële performance van het bedrijf in de gaten te houden. Voorheen hielden we de meer boekhoudkundige indicatoren zoals de winstgroei in de gaten. Bij value based management meten we de resultaten in relatie tot de risico’s en de waardeontwikkeling op de lange termijn.’ Van Barneveld denkt dat dit een goede ontwikkeling is. ‘We zijn bezig met de omslag om meer vanuit een economisch perspectief naar het bedrijfsgebeuren te kijken. Dat telt. Meer dan alleen de boekhoudkundige resultaten.’

Belangrijk aandeel
Vorig jaar heeft ING Groep een aantal bedrijfsonderdelen afgestoten omdat zij niet meer behoorden tot de core business. Dat is mede gebeurd op basis van de financiële rapportages. ‘Wij rapporteren over de financiële performance en de vooruitzichten daaromtrent. Om die reden hebben wij een belangrijk aandeel gehad in de besluitvorming.’

Van Barneveld heeft er met zijn afdeling de laatste jaren ook nog eens voor gezorgd dat de financiële verslaglegging versneld naar buiten is gekomen. ING Groep kwam vijf jaar geleden twee maanden na de jaarafsluiting met de cijfers, wat destijds tijdwinst van een maand betekende. Vorig jaar is dit proces nog eens twee weken versneld. ‘Nu komen de jaarcijfers half februari. Al met al hebben we dat dus met de helft versneld en nu is het goed.’ De vraag hiernaar kwam vanuit de Raad van Bestuur. ‘Ook dit is onderdeel van value management. Het is aantrekkelijk om als bedrijf snel met de cijfers te komen. Dan kom je over als een partij die zijn zaakjes goed op orde heeft en betrouwbaar is.’

Recent hoogtepunt is volgens Van Barneveld de invoering van IFRS in de verslaglegging. ‘Wij hebben heel duidelijk gekwantificeerd en to the point aangegeven wat IFRS precies betekent voor onze cijfers. Dat wordt heel erg gewaardeerd door de analisten. Historisch gezien was de jaarafsluiting van 2004 vanwege IFRS en de samenloop met Dutch GAAP en US GAAP de moeilijkste ooit. In de aanloop daar naartoe is de besluitvorming wel eens op een heel laat tijdstip geweest’, erkent hij. ‘Dat was vooral lastig voor de business units die IFRS moesten implementeren. Maar onder druk wordt alles vloeibaar. Uiteindelijk is het allemaal gelukt.’

Open winkel
Van Barneveld is trots op het feit dat zijn afdeling aan de enorme hoeveelheid in- en externe projecten heeft voldaan en tegelijkertijd de primaire functies – het ‘gas, water en licht’ – niet tekort hebben gedaan. ‘De manier waarop we zijn omgegaan met dit alles is bijzonder. Om te voldoen aan de verscherpte regelgeving hebben wij geen leger consultants ingehuurd, zoals zoveel bedrijven wel hebben gedaan. Het is gemakkelijker de winkel te sluiten als je gaat verbouwen, maar wij hebben verbouwd terwijl de verkoop doorging. We zijn in staat gebleken de doelstellingen te halen en hebben ook nog eens voldaan aan de nieuwe eisen binnen de organisatie, die door de nieuwe CEO een extra push hebben gekregen. Dat klinkt simpel, maar we moeten wel telkens 900 reporting units meekrijgen.’

Het belang van de controllerfunctie is volgens hem toegenomen, niet alleen in de markt, maar ook binnen de ING Groep. ‘Finance draagt er toe bij dat schandalen worden voorkomen. Als de financiële functie goed wordt uitgevoerd, leidt dat tot substantiële beperking van het reputatierisico.’ Binnen ING bestaat volgens Van Barneveld dan ook veel waardering voor finance. ‘Dat geldt voor de hele finance-kolom binnen ING.’

CV
Naam: Hans van Barneveld
Leeftijd: 49
Bedrijf: ING Groep
Functie: Directeur Corporate Control & Finance
Loopbaan: Van Barneveld heeft altijd bij ING en diens voorganger Nationale Nederlanden gewerkt. Hij begon als aankomend assistent accountant bij de interne accountantsdienst van Nationale Nederlanden. Vanaf 1991 was hij directeur van de interne accountantsdienst. Eerst bij Nationale Nederlanden, vervolgens samen met de directeur van fusiepartner NMB Postbank bij ING. Daarna vervulde hij deze functie alleen om in 1999 naar zijn huidige functie over te stappen.

Bedrijfsprofiel
Omzet ING Groep: 70 miljard euro
Medewerkers: 113.000
Aantal medewerkers financiële administratie: CC&F 160, wereldwijd: 2.000
Aantal reporting units: 900
Pakket: Hyperion, Oracle/Peoplesoft