Financiering: Vergroot je kapitaalmarktgeschiktheid met ratings

‘Een interessante vraag is waarom het zo beroerd gaat met de MKB-obligatie in Nederland’, begint Fritz Witt, specialist in credit risk en ratingsystemen. ‘In EU landen werd in 2012 meer geld geleend via de kapitaalmarkten dan bancaire leningen werden verstrekt. Het volume van de MKB obligatie groeit in Europa met 35 procent per jaar. Op de beurs van Parijs gaat er eentje per week. Daar zijn al honderden obligatieleningen geplaatst. In Duitsland gebeurt het ook volop op meerdere beurzen, maar niet in Nederland.’  

Euronext heeft een aparte beurs voor kleine en middelgrote ondernemingen in het leven geroepen, genaamd Alternext. Momenteel zijn hier drie fondsen genoteerd, maar de beurs heeft grote plannen voor uitbreiding. ‘Ze hebben al veel verlichtingen doorgevoerd om plaatsingen gemakkelijker te maken voor middelgrote bedrijven’, aldus Witt. ‘Wanneer je als onderneming een financieringsbehoefte hebt vanaf vier miljoen euro kun je in theorie al naar de beurs, maar dat is wel erg laag hoor. Ervaringen uit het buitenland leren dat 25 miljoen euro een mooi gemiddelde vormt met als ondergrens 10 miljoen euro.

Veel Nederlandse bedrijven zijn er niet klaar voor, denk Witt. ‘Bedenk ook dat de kapitaalmarkt op slot kan zitten. Zodra een MKB obligatie geplaatst kan worden zijn de meeste bedrijven er meestal nog niet klaar voor.’ Problemen hierbij vormen het gebrek aan transparantie, de compliancy, het te beperkte voorspellende vermogen van de winstcijfers of de financieringsstructuur, legt Witt uit. Er zijn talloze aspecten van belang bij een obligatiebeursgang.

‘Bij de opleiding Werkkapitaal Management van Alex van Groningen, waar ik docent voor ben, kijken we bijvoorbeeld naar bestaande bronnen die het werkkapitaal kunnen verlagen of verhogen. Wat we daarbij niet onbesproken kunnen laten is dat de verlaging van het werkkapitaal, of verhoging voor mijn part, een communicerend vat is met de totale financiering van de onderneming, oftewel de financiële structuur. Die structuur gaat niet alleen over werkkapitaalverlaging, maar net zo goed over rendementsverhoging. Dat zijn allemaal aspecten die meewegen bij een gang naar de kapitaalmarkt. Wil je in aanmerking komen voor een obligatielening, zal je je daar als onderneming goed op voor moeten bereiden. Het kan een proces van jaren zijn om kapitaalmarktgeschiktheid te bereiken.‘

Figuur 1 – Geschiktheid MKB-onderneming voor kapitaalmarkt

MKB-obligaties
Uit de markt verneemt Witt dat er een steeds grotere vraag ontstaat naar de MKB-obligatie. ‘De stelling van veel consultants in de markt is dat het gaat leven. Een partij die bijvoorbeeld veel tamtam maakt is Keijser Capital, die de eerste MKB-obligatie in Nederland heeft geplaatst. Ze komen nu met een tweede. Hun inschatting is dat ze nog wel 15 tot 20 van dergelijke obligatieleningen kunnen plaatsen. Zij specialiseren zich in secured obligaties, een type obligatie waarbij je zekerheden inbrengt in de vorm van vorderingen of voorraden.  Kortom, een verzekering dat men er nog restwaarde uit kan halen bij een eventuele executie.’

Ook Euronext zelf is optimistisch dat het gaat lopen. Zo hebben ze een aantal listing sponsors, zeg maar coaches, benoemd, waaronder Keijser Capital. Witt: ‘Als je van mening bent dat je een obligatie nodig hebt kun je naar één van deze coaches stappen. Daar moet je dan wel je weg in vinden, want de ene obligatie is de andere niet. Het is de taak van de financieel manager zich hierin te verdiepen.’  

Voordat de MKB-obligatie echt een vlucht kan nemen, moet duidelijk worden wat de belegger gaat doen. Dat is nu nog een vraagteken. ‘Op dit moment komt veel kapitaal van family offices en andere soorten institutionele beleggers’, vertelt Witt. ‘Dergelijke partijen stellen hoge eisen aan de kwaliteit van de forecasting, de gevoerde strategie en de kwaliteit van bedrijfsprocessen in het algemeen. Maar ook particuliere beleggers houden niet van verassingen en fluctuerende bedrijfsresultaten. Dus wanneer je in aanmerking wilt komen voor deze vorm van alternatieve financiering, is een adequaat ratingsysteem essentieel.’

Verbeteren van ratings
In tijden van kapitaalschaarste zijn ratings belangrijker dan ooit. Immers, des te positiever de rating des te lager de bedrijfsrisico’s en daarmee samenhangende financieringskosten. Bovendien, zoals Witt zojuist heeft uitgelegd, kan een rating je toegang verschaffen tot alternatieve bronnen van financiering, waaronder de MKB-obligatie. Voor veel bedrijven belangrijk of zelfs fundamenteel in een tijd dat banken de hand op de knip houden.

Maar hoe verbeter je een rating? De eerste stap is inzicht krijgen in je huidige ratings. Per bedrijf zijn er minimaal vijf ratings in omloop. Een banklening is de eerste. De huisbank laat ondernemers ook vaak leasen bij een dochtermaatschappij, dat is dan de tweede. Bureaus voor handelsinformatie, zoals Graydon en Dun & Bradstreet, verschaffen de derde rating. Dan zijn er nog de marktleidende kredietverzekeraars Euler Hermes, Coface en Atradius.

Om meer inzicht in je ratings te verkrijgen kun je simpelweg informatie opvragen bij de instantie die de rating afgeeft, zoals banken, kredietverzekeraars of handelsinformatie bedrijven. Zo kijkt men dus blijkbaar tegen je onderneming aan. Maar dit soort ratings zijn ‘Spielereien’ vergeleken bij kapitaalmarktratings die nodig zijn voor een succesvolle emissie van een MKB obligatie. Hierbij gaat het vaak om meer geld dan bij de afzonderlijke handelsvorderingen of sommige bancaire kredieten.

Veel financieel managers zullen volgend op de bewustwordingsfase een betere rating willen realiseren. Dan gaat de bal rollen. Het beïnvloeden van een rating begint met het verdiepen in de rating zelf. ‘De kunst is dan eerst een bepaald niveau te halen’, aldus Witt. ‘Dat niveau moet voldoen aan wat in jouw branche gebruikelijk is. Je moet daarvoor weten wat het maximale is dat in jouw situatie haalbaar is. Door strategieën goed te implementeren, risico’s beter te managen en verbeteringen in je processen door te voeren zul je op termijn in staat zijn de rating te handhaven. Je hoeft niet steeds beter te worden, maar wel in staat zijn vast te houden aan wat je hebt. Rating agencies zijn geen accountants en doen geen audit, maar ze doen wel onderzoek naar wat jouw bedrijf exact doet en hoe. Ze werken volgens hele strakke, vaste stramienen. Alleen dan komt er een consistent product uit. Je moet ook een track record opbouwen. Je hebt destijds dit gezegd, wat is daar uitgekomen? Zo wordt een rating ook een stuurinstrument.’

De verbeteringen zijn verdeeld over vele processen. De meeste impact kun je hebben door te begrijpen hoe een rating in elkaar zit en vervolgens bij jezelf te rade te gaan. Waar in je eigen processen en bedrijfsvoering zit het hem in? Witt: ‘In een rating worden naast de financiële prestaties nog drie belangrijke zaken gemeten. In de eerste plaats de omgeving d.i. het land en de branche waar je in actief bent. Ten tweede de strategie en het business model dat je voert en ten derde de excellentie van je risicomanagement en de interne processen. De eerste factor kun je niet zoveel aan doen, maar de andere twee wel. Door zelf een ratingsysteem in te zetten, kun je heel veel inzicht krijgen in hoe goed je onderneming nu echt is georganiseerd, wat je risico’s zijn en hoe je werkelijk presteert. Verbeteringen van de eigen rating door een gerichte policy hebben veel invloed op de ratings afgegeven door externe partijen.’

Conclusie, wanneer je als MKB-onderneming van financieringskansen op de beurs wilt profiteren is aandacht voor ratings cruciaal. ‘Net als bij werkkapitaalmanagement gaat het bij financiering om de financiële structuur van het bedrijf’, besluit Witt. ‘Een betere structuur stelt je vaak in staat rendementen te verbeteren. Maar je moet daardoor niet denken dat obligatieleningen goedkoper zijn. Dat is niet zo. Maar je krijgt hefboomeffecten op overige financiering en dat is wel goedkoper. Als je dat intelligent aanpakt, kun je door je bedrijf op de juiste wijze te financieren geld verdienen en ook een slag maken met je financiële structuur. Dit resulteert in het netjes lopen van je korte en lange termijn financiering en optimalisatie van je werkkapitaal. Daarmee verbetert wederom je rating en heeft je onderneming weer een stap gezet om van deze financiering gebruik te kunnen maken.’

Fritz Witt CRA startte zijn carrière binnen de accountancy. Nadien werkte hij als financieel directeur bij diverse grote Nederlandse en Duitse ondernemingen. Sinds 1997 is hij werkzaam als zelfstandig consultant met een specialisatie in credit risk. Hij adviseert bedrijven over de kwaliteit en de inzetbaarheid van ratingsystemen. Hij is werkzaam voor de Creditreform Rating Agency in Nederland die de meeste ratings voor MKB obligaties in Europa doorvoert. Witt is tevens een van de kerndocenten van de Opleiding Werkkapitaal Management van Alex van Groningen.