Excel als eSport: wie bouwt de beste financiële modellen?

Door Constanteyn Roelofs

Gezocht: wereldkampioen. Dit najaar strijden de slimste en snelste gebruikers van Microsoft Excel om het wereldkampioenschap op de spreadsheet. We duiken in de wonderlijke en snel groeiende eSport met internationale grootmeester Willem Gerritsen.

Waar zouden we zijn zonder Microsoft Excel? De financiële wereld drijft op het bescheiden maar krachtige spreadsheetprogramma en financiële professionals brengen heel wat uren van de dag door tussen de rijen en kolommen. Excelvaardigheden zijn essentieel en vaak het eerste wat je leert wanneer je als pas afgestudeerde aan het werk gaat. En, competitieve wezens dat wij zijn, maken we van alles waarin vaardigheden te verwerven zijn een wedstrijdje. Zo ook Excel. Bij het ‘competitief modelleren’ draait het om het zo goed mogelijk bouwen van een model binnen de gestelde tijd om een bepaalde opdracht op te lossen, die vaak neerkomt op een (bedrijfs)wiskundig probleem: ofwel een grotere casus, of een serie sommetjes.

Even een voorbeeldje. ‘Je bent ingehuurd als financieel consultant op een project om een laadpalennetwerk aan te leggen. Je initiële doel van het project is om een tienjarige, naar maanden uitgesplitste forecast te maken van een gemiddeld laadpalenstation.’ Vervolgens volgt er een hele lijst met data: elektriciteitsprijzen, het gemiddelde verbruik van de elektrische auto’s in het fictieve landje Bublijan waar de casus zich afspeelt en de kosten om zo’n station te bouwen en uit te rusten.

Ook krijg je een lijst met multiple choice-vragen, zoals ‘Hoeveel auto’s worden er opgeladen in December 2026?’, met een corresponderende range aan mogelijke antwoorden. Per vraag zijn er punten te verdienen en de deelnemer met de meeste punten wint: je hebt een half uurtje, succes! We classificeren competitief modelleren als een eSport. Daarmee komt de sport in dezelfde categorie als strategische games als Starcraft, sportgames als Fifa en een trits aan schietspellen.

Nu games rap de allerpopulairste vrijetijdsbesteding voor mannen (en steeds meer vrouwen) begint te worden is het logisch dat er professionele eSporters opkomen. Bij Excel is dat nog niet het geval, maar de hobby krijgt wel steeds meer aandacht: een teken van erkenning was dat het gigantische Amerikaanse sportnetwerk ESPN een speciale ‘all star battle’ had uitgezonden. De belangrijkste wedstrijden zijn de strijd om de Financial Modeling World Cup over een seizoen van meerdere wedstrijden en het open kampioenschap, het Microsoft Excel World Championship. Het mag geen verrassing zijn dat Microsoft zelf als hoofdsponsor optreedt van het evenement.

Top Tien
Een van de tien beste Excellers van de wereld is de Nederlandse Excelcoach- en consultant Willem Gerritsen (43). Gerritsen draait al meer dan tien jaar mee in de wereldtop en was er vanaf het begin van de sport bij. Met succes: Gerritsen won tot tweemaal toe het zilver bij de voorganger van de Financial Modeling World Cup, Modeloff, in 2015 en 2017. Wat maakt de sport zo leuk? “Ik ben sowieso competitief ingesteld en heb vroeger bij de Rabo gezeten en daar veel met Excel gewerkt. In Excel problemen oplossen vond ik toen al leuk. Ik heb ook een informatica-achtergrond dus ik kan goed algoritmisch denken.”

Ook is er altijd de voldoening van de ‘klik’ als het lukt met om een puzzel op te lossen, zegt Gerritsen, die voor de buitenstaander wellicht te vergelijken is met het plaatsen van het laatste legpuzzelstukje of het oplossen van een Rubik’s Kubus. Ook dit jaar is Gerritsen goed bezig: eerder dit jaar won hij de Europese voorronde van het eindtoernooi.

De sport is laagdrempelig: vergeleken met andere eSports hoef je geen zware grafische kaarten of dure season passes voor bepaalde spellen te kopen. Een gewone werkcomputer met Excel is voldoende. “Ik vind het altijd fijn om een tweede scherm te hebben. Dan heb ik op een scherm de pdf met de opdracht open en op het andere het model. Verder gebruik ik een gewone muis en een normaal toetsenbord.”

Het kan nog Spartaanser. “De kampioen van vorig jaar, Diarmuid Early, doet alles gewoon op zijn werklaptop, die heeft aan één scherm en zijn track pad genoeg.” Trainingsschema’s of speciale sportdiëten zijn ook niet vereist. Wel heeft Gerritsen tips om snel beter te worden: “Kijk naar de toppers op YouTube, daar kun je veel van leren. Download historische cases en bekijk de walk throughs op internet. Ook krijg je voor een evenement vaak een teaser opgestuurd, zodat je weet in welke richting je de opdracht moet zoeken. Als er een onderwerp aankomt dat mij minder goed ligt dan maak ik als voorbereiding wel een sheet zodat ik weet hoe de wiskunde werkt.”

Je hoeft ook zeker niet alle functionaliteiten van het programma te kennen om competitief te zijn. “Je komt altijd terug op een vaste kern van functies die je heel vaak gebruikt, en vaste shortcuts en technieken. Je past ongeveer vijf à tien procent toe van wat er aan functionaliteiten in Excel zit, de rest niet heel nuttig.” Wél zijn er bepaalde vaardigheden die de echt goede Excellers onderscheiden van de middenmoot. “Je moet heel snel kunnen lezen en informatie verwerken en weinig tot geen fouten maken. De eerste poging moet echt goed zijn, want in slordigheidsfoutjes gaat heel veel tijd zitten. Bij mij zijn die foutjes er goed uitgehakt. Een fout vinden is heel tijdrovend.” De concurrentie van Gerritsen bestaat, zoals verwacht, vooral uit mensen met een ‘day job’ in de financiële sector.

Of we binnenkort competitief modelleren terug gaan zien bij Langs de Lijn is misschien wat optimistisch, maar Gerritsen ziet zeker ruimte voor groei van de hobby in Nederland. “We zijn als Nederland een potentiële koploper. Iedereen spreekt Engels en het Excelgebruik is over het algemeen goed. Ik denk dat er nog veel meer mensen mee kunnen doen.” Ook is het een sport voor alle leeftijden. Er zijn wedstrijden voor scholieren en studenten en anders dan bij de meeste sporten zit er een geen ‘houdbaarheidsdatum’ aan je carrière, meent veertiger Gerritsen. Ervaring heeft immers z’n voordelen. “Toen ik 24 was maakte ik ook meer slordigheidsfoutjes. In 2015 was Joseph Lau de winnaar, toen al 43. Die heeft zoveel ervaring en maakt gewoon geen fouten. Hij is misschien wat langzamer, maar alles gaat wel in een keer goed.” Kortom, de juniors en de seniors op kantoor kunnen allemaal meedoen.

CULTUREEL MOMENT
Excel beleeft trouwens überhaupt een bijzonder cultureel moment met dank aan TikTok. De Financial Times kopt al dat het platform Excel sexy heeft gemaakt. Hoewel het videoplatform groot is geworden met guitige dansfilmpjes is er ook een actieve community van Excelliefhebbers. Heuse ‘Excelfluencers’ delen in korte, knap gemonteerde filmpjes de beste tips & trucs van het programma, vaak voorzien van een dosis humor en, onvermijdelijk op TikTok, hippe muziekjes. Het gaat hier om miljarden views: relevante hashtags in het bereik van de Exceltutorials is rond de twee miljard keer bekeken. Het account ‘excel.friend’ heeft 2.7 miljoen volgers, vlogster Emma ‘exceldictionary’ Chieppor (afgestudeerd in de actuariële wetenschappen) heeft er 2,1 miljoen en ongeveer net zoveel volgers op Instagram. Big business, dus.

Vlogster Kat Norton (850.000 volgers) geeft als ‘Chief Excel Officer op het account @miss.excel’ nu professioneel les in de software. De populariteit van het genre heeft er wellicht mee te maken dat mensen niet alleen zakelijk Excel gebruiken, maar ook in een chaotische en financieel complexe wereld grip houden op het huishouden en het huishoudboekje in Excel, dus dat beter leren Excellen ook een vervangende vorm van therapie is. De structuur en orde van een proper spreadsheet werkt volgens de fans kalmerend. Daarnaast brengt het internet natuurlijk graag nerds met een gedeelde hobby bij elkaar. Het culturele gewicht van het programma is ook af te lezen aan het feit dat Excel ook langzamerhand de kunst binnensluipt. Essayist Miriam Rasch schreef voor De Gids een essay over de kwestie dat spreadsheets in toenemende mate ons leven bepalen, maar niet of nauwelijks voorkomen in de kunst.

Onterecht, meent ze, en ze gaf met haar stuk een voorzet voor een heuse Excel-roman. Een citaat: “Wie geeft een stem aan de spreadsheet? Niemand, want een formule spreekt niet maar toont. Het perspectief zal daarom buiten de ware hoofdpersoon liggen, als een montage van beelden van bewakingscamera’s die iets laten zien zonder dat je weet of en waarom het belangrijk is. Pas als er wordt geslagen, het slachtoffer voor dood wordt achtergelaten, krijgen de beelden betekenis. Maar dan zijn er al uren, dagen, maanden, jaren voorbij, zijn we al veranderd in standbeelden.”

ZELF DOEN
Voor de mensen die geïnspireerd zijn door het verhaal van Gerritsen en die zelf ook willen kijken wie de excellente Exceller is van kantoor: op de site van de organisatie staat een archief van voorgaande cases online. Uitstekend geschikt om eens een toernooitje rond te organiseren met de collega’s. Let wel: in de PDF’jes staan ook de antwoorden, dus het is handig als één iemand van kantoor optreedt als ‘Umpire’ die de opdrachten zonder de antwoorden uitdeelt en de tijd in de gaten houdt. Meedoen met het Microsoft Excel World Championship? Op 13 oktober sluit de inschrijving voor dit jaar.

Alex van Groningen dient dé cursus aan om met vertrouwen de rijen en kolommen te betreden.