Energiemarkt als VUCA-wereld bij uitstek (Credit Management Summit)

Wie kijkt naar de ontwikkeling van de olieprijs in de afgelopen ziet dat deze in de afgelopen anderhalf jaar een stevige duikvlucht heeft gemaakt van ruim 110 dollar per vat, naar iets boven de 42 dollar eerder deze week. “Ondanks de lagere energieprijzen blijft er echter veel onzekerheid. Onder meer door de conflicthaarden in het oosten”, stelt Van Geuns. De lagere olieprijs vormt voornamelijk een probleem voor grote westerse oliebedrijven zoals Shell, Total en Eni. “Zij hebben een hoge olieprijs nodig om investeringen in de productiecapaciteit te verantwoorden”, aldus Van Geuns. Dergelijke bedrijven winnen hun olie vooral op moeilijk toegankelijkere plekken, zoals teerzanden en diep water. Zo was Shell in het derde kwartaal verliesgevend door afschrijvingen op complexe projecten in Canada en het Noordpoolgebied. De ‘makkelijke olie’ is vooral in het Midden-Oosten te vinden in gebieden die in handen zijn van staatsbedrijven.

 

Toch hebben ook de OPEC-landen, die overwegend goedkopere olie kunnen produceren, belang bij een stabiele olieprijs, legt Van Geuns uit. De olie-inkomsten spelen een cruciale rol in de staatsbegroting. Uit een onderzoek van Deutsche Bank en IMF uit 2014 blijkt dat voor veel OPEC-landen de olieprijs destijds ruimschoots tekort schoot om de staatsfinanciën op orde te houden. “Saoedi-Arabië leent nu zelfs op de internationale obligatiemarkt. Dat is ongekend”, zegt de geoloog. Ondanks de lage olieprijs en de aanhoudende overcapaciteit blijven veel van deze landen olie produceren. “Olie wordt afgerekend in dollars en dat is een harde munteenheid”, zegt Van Geuns. Minder inkomsten blijft een aanlokkelijker perspectief dan geen inkomsten, ondanks dat de overcapaciteit zo in stand wordt gehouden. 

“We zitten nu in een markt waar 94 miljoen vaten olie per dag worden opgepompt. Vopak en andere tankopslagbedrijven varen er wel bij”, zegt Van Geuns. Een terugkeer naar een olieprijs boven de 100 dollar per vat lijkt ver weg. “Voorheen reageerde de olieprijs op onrust in het Midden-Oosten. Nu is de geopolitieke onrust, mede vanwege de olievoorraden, ingeprijsd”, zegt Van Geuns. De algemene wijsheid wil dat de oliemarkt er één van booms en busts is. Toch wijst de geoloog op een volgens haar steekhoudende conclusie die vorig jaar in Financial Times stond. Volgens de Britse zakenkrant zijn investeringen die momenteel worden uit- of afgesteld grondstof voor volatielere olieprijzen in de toekomst. 

 

Een andere vraag die, onder meer politici, bezighoudt richting de klimaattop in Parijs is de transitie richting meer duurzame energiebronnen. Volgens Van Geuns zijn er in opmaat naar de klimaattop gemengde signalen. “Duurzame energie is vaak nog subsidie-afhankelijk, maar dat geldt ook voor fossiele brandstoffen in opkomende landen”, houdt Van Geuns voor. Het is de vraag of de transitie richting duurzame energiebronnen een kwestie is van overheidsbeleid of gebeurtenissen. “Beleid kan een hoop doen, maar gebeurtenissen kunnen kantelmomenten creëren”. Volgens de vooruitzichten lijkt de CO2-uitstoot op termijn af te vlakken. “Met name door een beperking van het kolengebruik en efficiënter energiegebruik”, aldus Van Geuns. 

Toch wordt er een toename van zowel fossiele als duurzame energiebronnen verwacht. “Deze groei wordt voornamelijk bepaald door groeilanden en niet door de OESO. In 2060 zijn er waarschijnlijk 9 miljard mensen, 2 miljard auto’s en driekwart woont in steden”, vertelt Van Geuns. De honger naar energie stijgt zo snel dat dit niet volledig opgevangen kan worden door duurzame energiebronnen. Hoewel de wens tot verduurzaming van energiebronnen voornamelijk een westerse aangelegenheid is, hebben OPEC-landen ook belang bij diversificatie. “Saoedi-Arabië verbrandt nu olie om elektriciteit te maken. Deze olie kan niet geëxporteerd worden. Diversificatie is voor hen niet per se belangrijk vanuit het oogpunt van klimaat, maar meer vanuit inkomstenoptiek”, stelt Van Geuns. 

Ten slotte gaat de geoloog, die eerder werkzaam was voor Shell en Clingendael, kort in op de gasmarkt. Zij legt uit dat er recentelijk veel gas wordt gevonden en dat de gasmarkt zich ontwikkeld van een regionale naar een meer internationale markt. Ook hier komt er weer een geopolitieke dimensie kijken. “De Verenigde Staten is bijvoorbeeld op het gebied van gas niet meer afhankelijk van buitenlandse partijen. Door technologische ontwikkelingen zoals de winning schalie-olie ook minder afhankelijk van olie-import. En voor zover er geïmporteerd wordt is dit vanuit landen in  de westerse invloedssfeer, zoals Venezuela en Canada”, zegt Van Geuns.