Digitale disruptie en de toekomst van jouw baan

Digitale disruptie en de gevolgen van technologische ontwikkelingen voor de werkgelegenheid en de arbeidsmarkt voor financieel managers en voor medewerkers is hot. Je kunt er dagelijks artikelen en zelfs boeken over lezen. 

Iets of iemand is ‘disruptief’ als het of hij de gebruikelijke gang van zaken verstoord of zelfs compleet op zijn kop zet. Digitale disruptie betekent dus dat iets of iemand wordt ‘verstoord’ door het gebruik van technologie. 

Dat kan zijn in de vorm van een startup, of van een nieuwe toetreder in jouw tot nu toe beschermde markt. Of het gaat om digitalisering van een product of dienst, zoals bijvoorbeeld het downloaden van muziek in plaats van het in een winkel kopen van een plaat of cd. 

Grosso modo kun je zeggen dat er vijf verschillende soorten van digitale disruptie zijn. Hier komen ze: 

In de oude economie, had je veelal strak gescheiden industrieën of bedrijfstakken en de concurrentieverhoudingen lagen redelijk vast. Je had een beperkt aantal grote spelers die vaak al jarenlang de dienst uitmaakten. 

Door de opkomst van het internet en nieuwe hardware verandert er fundamenteel iets aan die situatie. Vooral in de dienstensector en de voor de mensen en bedrijven die geld verdienen met nieuws en andere inhoud. 

Industrieën verdwijnen ook (bijvoorbeeld de fabrikanten van analoge fotocamera’s) of ze krijgen concurrentie van bedrijven uit een andere industrie. Zo is de grootste concurrent van digitale camera’s onze mobiele telefoon. 

Een ander mooi voorbeeld zijn financiële instellingen die nu plotseling te maken krijgen met heel veel andere partijen die ook allemaal financiële informatie, beleggingsinformatie en andere gerelateerde inhoud gratis of tegen betaling verspreiden. Hetzelfde geldt voor (digitaal) betalen. Veel meer partijen bieden nu betaaldiensten aan dan alleen banken. 

Veel producten waren vroeger fysiek van aard (zoals geld, effecten, platen, video’s, etc.) maar die zijn gedeeltelijk of helemaal vervangen door digitale producten. We hebben nu digitaal geld, we kopen en verkopen digitale effecten en digitale muziek en video’s in verschillende vormen en maten. 

Technologie zorgt er ook voor dat je veel diensten op basis van de wet van de Comparatieve kosten heel gemakkelijk in het buitenland kunt afnemen om zo bijvoorbeeld gebruik te maken van lagere lonen in andere landen op de wereld. De opkomst van digitale marktplaatsen of van outsourcing door individuele zzp’ers die in virtuele organisaties werken, zijn daar mooie voorbeelden van. 

Grote ‘dinosauriër-organisaties’ hanteren meestal al jarenlang hetzelfde business model. Men is vaak een beetje verwend geraakt aan het verdienen van veel geld en in staat gebleken om dat voordeel lang te verdedigen. Maar door het toetreden van nieuwe spelers van binnen en van buiten de eigen bedrijfstak verandert dat fundamenteel. Er kunnen bijvoorbeeld Fintech startups bijkomen, andere bedrijven uit andere bedrijfstakken kunnen met ‘substituten’ komen (denk aan ‘WhatsApp’ en de traditionele ‘cashcow’ van Sms’jes voor de traditionele grote telco’s) of nieuwe Europese Wetgeving kan ervoor zorgen dat de kosten van compliance heel hoog worden. 

Externe processen of interne processen kunnen met behulp van technologie op allerlei manieren worden verbeterd of zelfs worden vernietigd. Denk maar eens aan het proces van de invoer van betalings- of beleggingsopdrachten. Veel van die opdrachten worden nu door klanten zelf ingevoerd of ze worden zelfs volledig automatisch door software gegenereerd en afgehandeld. In die laatste gevallen is er dus geen sprake van incrementele innovatie, maar van disruptieve innovatie. 

Hetzelfde geldt voor veel andere interne processen. Wat te denken van ‘managen’, ‘organiseren’ en ‘samenwerken’.  En van allerlei traditionele hoofdkantoorfuncties als risk, compliance, legal, audit. maar ook marketing en communicatie. Veel van die processen kunnen ook gedeeltelijk of helemaal geautomatiseerd worden of door de klant zelf uitgevoerd worden. 

Een van de door veel management consultants bijna nooit genoemd type van digitale disruptie is die van de digitale disruptie van (grote) organisaties. Laten we wel zijn, door al die nieuwe technologie zijn traditionele, grote organisaties veel te log en veel te traag. Er wordt veel vergaderd en gemaild en er wordt zo veel te veel onnodig geld besteed aan ‘het organiseren en coördineren’. 

Dit is het vakgebied van de organisatie-economie. Volgens de wet van de krimpende bedrijven (‘the Law of the Diminishing Firms’) worden organisaties steeds kleiner omdat er steeds minder gecoördineerd en georganiseerd hoeft te worden en je met behulp van technologie veel van het coördineren en sturen kan automatiseren. Een grote bedreiging voor het voortbestaan van veel grote organisaties met al hun managers en andere medewerkers in vaste dienst dus. 

Als je al die verschillende vormen van digitale disruptie doorleest en je goed om je heen kijkt, dan kun je maar tot één conclusie komen: de toekomst van jouw eigen baan is ook zeer onzeker. De verschillende typen digitale disruptie versterken elkaar waarbij vooral de comparatieve kostenleer een belangrijke rol speelt. 

Zeer hoog opgeleide specialisten kunnen vaak hetzelfde werk tegen een veel lagere prijs uitvoeren hoewel de taal nog wel eens een hindernis kan zijn bij het succesvol outsourcen of nearshoren van bepaald werk of bepaalde taken. Ook het lokaal inhuren van flexwerkers en verschillende soorten zzp’ers zal leiden tot een permanente daling van het aantal vaste banen. Over alle industrieën heen, inclusief in de financiële sector. 

Mijn advies is dan ook: kijk zo snel mogelijk naar je bestaande uitgavenpatroon en investeer veel geld in permanente om- en bijscholing. Zodat je als een ‘plan b’ snel leert om jezelf van medewerker om te scholen tot ondernemer.