(Deel I) Aanbestedingen: het Tipping Point op een markt van 100 miljard

Per jaar krijgen bedrijven gemiddeld 15.000 overheidsopdrachten middels aanbestedingen, met een gezamenlijke contractwaarde oplopend tot wel 100 miljard euro. Dat blijkt uit een recent verschenen rapport ‘Verdiepende analyse van aanbestedingen via TenderNed’, van het Centraal Bureau voor de Statistiek en twee instanties binnen het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Dit rapport volgt op het rapport ‘Aanbestedingen en gunningen verdeeld over het bedrijfsleven’ uit 2023. Opvallend is dat slechts een beperkt aantal bedrijven omzet halen uit overheidsopdrachten. Vandaag Deel I in een serie van twee.

• Jaarlijks 15.000 aanbestedingen ter waarde van €100 miljard.
• Bouwsector heeft meeste aanbestedingen en hoogste contractwaarden.
• Grote aanbestedingen vaak internationaal, zoals ICT-contracten.

“Als je bedrijf eenmaal bekend is bij een instantie die een aanbesteding uitschrijft, maak je bij een onderhandse aanbesteding meer kans om te worden uitgenodigd om in te schrijven”

Drie soorten aanbestedingen

De Aanbestedingswet verplicht overheden en (semi-)publieke instanties om middels aanbestedingen in te kopen, bij contracten vanaf een bepaalde waarde, met als doel transparantie en eerlijke concurrentie onder marktpartijen te bevorderen. De overheid onderscheid drie typen aanbestedingen: een werk of een levering of een dienst, waarbij het in 57 procent van de gevallen een dienst betreft. Bij een derde van de aanbestedingen gaat het om een levering en slechts 14 procent is voor een werk.

Klein aantal maar grote waarde

Uit de cijfers blijkt verder dat het aantal aanbestede werken weliswaar beperkt is, maar die vertegenwoordigen opgeteld 71 procent van de totale waarde van de aanbestedingen. Voor diensten en leveringen is dat ieder rond de 15 procent. Wel belangrijk is daarbij op te merken dat ‘diensten, leveringen en/of werken’ zowel afzonderlijk in de markt kunnen worden aangeboden, maar in sommige gevallen ook worden gecombineerd in één opdracht.

Zo meldt het rapport binnen de utiliteitsbouw geregeld een contract voor het ontwerpen, bouwen én meerjarig beheren van een gebouw. Een multidisciplinaire uitvraag kan ertoe leiden dat niet één bedrijf inschrijft, maar verschillende specialisten een samenwerkingsverband aan gaan.  [Artikel gaat verder na de volgende advertentie]

FM Dag 2025: The Tipping Point

Op dinsdag 15 april nemen we je tijdens FM Dag 2025 mee op ontdekkingsreis door de kleine veranderingen die zorgen voor grote impact. Geïnspireerd door The Tipping Point van Malcolm Gladwell, verkennen we onder andere het integreren van laagdrempelige automatisering tot het herkennen van early warning signs in financiële patronen om het verschil in jouw organisatie maken. Reserveer nu je ticket met early-bird korting.

Reserveer direct je ticket

Sectorverdeling

Vanuit het gegeven, dat overheden en publiekrechtelijke instellingen verplicht zijn om aan te besteden, zijn de meest voorkomende branches waarbinnen wordt aanbesteed de zorg, het onderwijs, de beveiliging, de schoonmaak, mobiliteit, energie, de bouw en ICT.

Zorgopdrachten

Bij de zorg gaat het met name om langdurige zorg en de WMO. Beveiliging is voor een aanzienlijk deel bestemd voor Schiphol en AZC’s. Binnen de energiesector gaat het om toelevering van gas en elektra en de infrastructuur. Bij de bouw moet worden gedacht aan bruggen, wegen en gebouwen en bij ICT varieert het van software voor burgerzaken tot beveiligingssoftware voor defensie. [Artikel gaat verder na de volgende alinea]

Bouwsector

Met 1.900 aanbestedingen in 2023 is de bouw de sector met de meeste aanbestedingen. Samen met de energiesector worden daarbinnen contracten met de hoogste waarden gesloten, met uitschieters zoals de €1 miljard kostende Zeesluis in IJmuiden en een € 1,5 miljard kostende uitbreiding van het energienet, het Nederlandse record.

ICT

Binnen de ICT- en zorgbranches kunnen eveneens grote contracten worden gesloten, met als koploper een ICT-aanbesteding uit 2023 met een waarde van € 300 miljoen. Die aanbesteding werd gedaan door een aantal rijksinstellingen samen, vanuit kosten- en efficiencyoverweging.

Winstmarges

Afhankelijk van de risicoverdeling, kan een aanzienlijke winst worden geboekt bij zulke grote opdrachten, al liggen de percentages van één á twee procent voor de bouwsector en zorg lager dan de vijf tot zes procent bij ICT en beveiliging en soms zelfs tien procent bij energie. De percentages voor onderwijs, schoonmaak en transport liggen er tussenin. [Artikel gaat verder na de volgende alinea]

Grote contracten en buitenlandse opdrachtnemers

De onderzoekers geven aan dat van het totaal aantal aanbestedingen, een beperkt aantal bestond uit hele grote contracten. Echter, deze bedragen zijn dusdanig hoog, dat ze maar liefst rond de 71 %  van de totale waarde van aanbestedingen beslaan. Dergelijke contracten worden merendeels gesloten met grote bedrijven, of samenwerkingsverbanden, in binnen- en buitenland. Bij grote aanbestedingen– d.w.z. (uitgezonderd speciale sectoren) bij werken boven de € 5,5 miljoen en bij leveringen en diensten boven de € 143.000 euro vanuit de centrale overheid of 221.000 euro vanuit de decentrale overheid–  mogen bedrijven uit andere Europese landen meedingen.

Zo heeft bijvoorbeeld IBM diverse opdrachten in Nederland binnengehaald voor onder meer cybersecurity-oplossingen. Omgekeerd kunnen Nederlandse bedrijven ook reageren op dergelijke ‘Europese aanbestedingen’ in het buitenland. Een Nederlands bedrijf dat geregeld meedoet aan aanbestedingen in het buitenland is ingenieurs- en adviesbureau Royal HaskoningDHV, bijvoorbeeld waar het adviesdiensten voor vliegvelden betreft.

Overheid benadert bedrijven

Naast de plicht om grotere contracten openbaar aan te besteden wordt maar meer dan de helft van de contracten met relatief beperkte waarde juist onderhands aanbesteed. In dat geval benadert een (overheids)instantie één tot vijf marktpartijen. Uitgezonderd wanneer je bedrijf binnen een nichemarkt opereert (en in die niche bekendheid geniet), is het voor kleine bedrijven doorgaans lastig in het vizier van de instanties te komen en hiervoor te worden benaderd.

Meedingen leidt tot bekendheid

Wel geldt, dat als een bedrijf eenmaal bekend is bij een instantie, je bij een onderhandse aanbesteding meer kans maakt om te worden uitgenodigd om in te schrijven. Instanties hanteren daarbij geregeld een zogeheten groslijst waarbij bedrijven met goede resultaten uit het verleden eerder bovenaan de lijst verschijnen. Het MKB is dus voor overheidsopdrachten gebaat bij goede naamsbekendheid.