De ‘zachte’ kant van de overname

Uit het onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat bedrijven zich weinig verdiepen in de cultuur van hun toekomstige fusiepartner. “Indien de menselijke component niet op een strategische manier wordt gemanaged, moet voor het slagen van een fusie of overname worden gevreesd”, is de toevoeging van de onderzoeker.

Emotiemanagement
Het is een boodschap waar Fredrik van Caem zich bijna letterlijk in kan vinden. Van Caem is gespecialiseerd in emotiemanagement. Tientallen bedrijven heeft hij al geadviseerd bij een fusie of overname. Telkens moest hij weer benadrukken hoe belangrijk die ‘zachte’ irrationele aspecten zijn.

Al zou hij het woord zacht in dit geval nooit in de mond nemen. Van Caem: “Emotie is, in tegenstelling tot wat velen denken keihard. Veel harder dan cijfers. Achter een overname zit vaak een diepe begeerte naar geld, macht en aanzien. In het niet onderkennen van die emotie ligt vaak de kern van de mislukking.

Calvinistisch
Van Caem heeft nogal eens het gevoel tegen de stroming in te moeten zwemmen. “In ons calvinistische landje wordt emotie toch gauw gezien als iets softs en weeïgs. Dat geldt nog eens extra in het bedrijfsleven. Bestuurders leven vaak in de waan dat ze op puur rationele gronden en op basis van harde cijfers beslissingen nemen, zeker financials hebben de natuurlijke neiging om op getallen te leunen”.

Bestuurders geven het misschien niet graag toe, maar emotie is volgens Van Caem de kern op basis waarvan een overnamebesluit wordt genomen. Begeerte naar geld, macht of aanzien; dat heeft natuurlijk alles met emotie te maken”. De eerste gesprekken die Van Caem voert met bestuurders hebben bijna iets weg van een psychologisch gesprek: “Ik ga door tot op het bot. Soms vraag ik wel eens: “Waarom lieg je?”. Zo’n gesprek maakt vaak heftige reacties los”. Ik probeer ze allereerst ervan te overtuigen dat emotiemanagement geen vaag, zweverig gedoe is, maar een keiharde managementtool”.

Gevoel
Het komt ook wel eens voor dat een van de partijen besluit om de samenwerking stop te zetten. Daarbij speelt de emotie van van Caem zelf ook een essentiële rol. “Soms luister ik wel eens naar een verhaal en dan denk ik: wat je zegt klinkt redelijk, maar voelt niet goed. Dan laat ik mijn gevoel zwaarder wegen. Als je dat gevoel op een rationele manier weet te onderbouwen, dan is het helemaal niet verkeerd om op basis daarvan een beslissing te nemen.

Er zijn volgens van Caem een aantal aspecten waarop fusies en overnames mislopen. Een daarvan is het onderschatten of het niet genoeg onderkennen van de cultuurverschillen met de fusiepartner. Bestuursleden hebben vaak het idee dat ze zo’n verandering van bovenaf op kunnen leggen. Dat is een groot misverstand. Cultuur is niet iets dat je top-down kunt regelen. Cultuur heeft ook weer alles met emotie te maken. Ik adviseer bedrijven om in het voorbereidingsproces naast een financiële ook een emotionele due diligence te doen. Het is helemaal niet onverstandig om te onderzoeken of twee bedrijven qua cultuur wel bij elkaar passen”.

Strijd
Van Caem zegt dat er nog een flink strijd moet worden gestreden als het gaat om bestuurders te overtuigen van het feit dat emotie een essentiële rol speelt bij fusies en overnames. In de jaren negentig werd het onderwerp op een entertainmentachtige manier aangesneden door mensen als Emile Ratelband. Dat was een groot succes. Maar zodra je als adviseur een bedrijf binnenstapt en bestuurders wijst op de zwakke plekken, zie je dat er nog steeds een taboe bestaat rondom dit onderwerp”.