De toekomst van de financiële sector, is die er wel?

Door Richard van Hooijdonk

Als futuroloog en trendwatcher denk ik continu na over de toekomst. Over hoe we gaan leven. Hoe we gaan werken. Óf we wel blijven werken… Ik kan daar alleen waardevolle antwoorden op geven als ik zaken ter discussie durf te stellen, en zekerheden in twijfel trek. Vandaar ook de kop. Graag neem ik jullie mee naar de toekomst van jullie sector: finance. 

Had je in 1997 verteld dat we over twintig jaar met groot gemak contactloos betalen, 3D-printen en muziek luisteren via een app, zou dat hebben geleid tot ongelovige blikken, openvallende monden en schuddende hoofden. Die reactie op technologie is van alle tijd; onze hersenen kunnen de snelheid van technologische ontwikkelingen vaak niet bijbenen, waardoor kortsluiting ontstaat. 

Durf te fantaseren
Ik ben trendwatcher en futurist. Dat houdt in dat ik technologische ontwikkelingen volg, trends onderzoek en de impact daarvan in kaart breng. Ik doe dat samen met een internationaal team van twintig researchers. We staan continu in contact met andere specialisten, met onderzoeksbureaus en gerenommeerde universiteiten. We analyseren, vergelijken en leggen verbanden tussen ideeën, gebeurtenissen en innovaties. En heel belangrijk: we durven te fantaseren en het bekende los te laten. 

Wat we zeer zeker niet doen, is de toekomst voorspellen. Dat zou namelijk impliceren dat al vaststaat wat er gaat gebeuren en dat er maar één verwachting is van hoe de toekomst zich gaat ontvouwen. Nee, wij maken inzichtelijk – op basis van trends en signalen – welke scenario’s mogelijk zijn en wat de impact daarvan is.

Geld wordt onzichtbaar
Er zijn een paar sectoren waar ik speciale aandacht voor heb, en de financiële sector is daarvan misschien wel de interessantste. Niet alleen omdat ik in 2005 leider was van het transformatieteam bij verzekeringsmaatschappij OHRA. Maar vooral omdat er zoveel innovaties zijn die de financiële sector direct en indirect beïnvloeden. Om er maar een paar te noemen: Finance of Things, blockchain, peer-to-peer, robotadviseurs en kunstmatige intelligentie. 

Al deze ontwikkelingen zorgen er onder andere voor dat geld straks overal is, en dat het verrichten van transacties binnenkort geen aparte handeling is. Wat dat concreet voor gevolgen heeft? Nou, de vraag ‘pin of contant?’ wordt over enkele jaren net zo ouderwets als de vraag ‘diskette of cd-rom?’ We gaan onze aankopen op andere manieren doen, bijvoorbeeld door te betalen met ons eigen Google-account, onze vingerafdruk, een speciale ring of natuurlijk met bitcoins. 

Daarnaast krijgen dingen die nu een andere functie hebben ook een betalingsfunctionaliteit. Onze auto bijvoorbeeld betaalt straks zelf voor onze brandstof en voor die heerlijke hamburger die we halen via de drive through. En onze koelkast koopt gewoon zelf een nieuw pak melk als ‘hij’ merkt dat het pak in de koelkastdeur bijna op is. Als al die dingen transacties gaan uitvoeren, worden andere dingen automatisch overbodig. De portemonnee, bankpas en pinautomaat bijvoorbeeld. Kortom, geld wordt onzichtbaar en tegelijkertijd ook steeds hechter met ons leven verbonden.

Technologie maakt werk overbodig
Technologische ontwikkeling is best spannend. Want als dingen met elkaar communiceren, over en weer transacties uitvoeren, analyses maken én op basis daarvan advies uitbrengen, wat voegt de mens dan nog toe? Onderzoeksbureau McKinsey stelt op basis van research dat ongeveer vijftig procent van de FTE’s in finance momenteel overgenomen kan worden door automatisering. 

Als ik die lijn verder doortrek, ligt dat percentage in 2040 zelfs op zeventig procent. Ik wil het nog sterker stellen: alle activiteiten die op welke manier dan ook te voorspellen of terugkerend zijn, kunnen zelfs beter door technologie worden uitgevoerd dan door mensen. Want als robots beter beleggingsrisico’s kunnen inschatten dan mensen, waarom zouden we er dan bewust voor kiezen om deze activiteit door mensen te laten doen? En als taxaties, contractbepalingen en de identiteit van partijen allemaal automatisch worden vastgelegd in de blockchain via smart contracts, waarom zouden verzekeraars dan nog mensen aannemen om het administratieve werk te doen rondom schadeclaims? 

Kortom, elke organisatie en elke finance-afdeling wil zo efficiënt mogelijk werken, en mensen zijn in veel gevallen gewoonweg niet meer de meest efficiënte keuze.

Angstige blik of open blik?
Terugkomend op mijn vraag in de kop: de toekomst van finance, is die er wel? Dát heeft de sector voor een groot deel zelf in de hand. In mijn tijd bij OHRA had ik met een team van dertig specialisten de taak om innovatieve en doelgroepgerichte producten te ontwerpen die de markt zouden opschudden. 

Die ideeën waren er volop, maar binnen de organisatie ontbrak het lef om ze daadwerkelijk te lanceren. De iedere-dag-opzegbare-polis werd met angst ontvangen: wat als onze klanten weglopen? Het idee om een bonnetje te scannen en binnen 24 uur uit te betalen, belandde in de prullenbak: het zou alleen maar leiden tot fraude.

Onderneem actie
Heeft jouw organisatie het lef om bestaande businessmodellen op te schudden? En staat jouw afdeling open voor innovatieve technologieën die de banen zoals jullie die kennen compleet gaan herstructureren? Of houden jullie angstvallig vast aan de taken zoals jullie die nu dagelijks uitvoeren? Met dat laatste kom je in ieder geval niet ver. Wat je nodig hebt is lef, een open blik, goed uitgedachte toekomstscenario’s en een speciaal acht stappenplan.

Richard van Hooijdonk is trendwatcher en futurist. Tijdens het Connect to Innovate kennisevent van SAP gaf hij een lezing over de toekomst van Finance.