De staalsector als voorbeeld voor circulariteit

De staalsector, met Tata Steel in IJmuiden voorop, moet vergroenen en verduurzamen om ESG-proof te worden volgens de Europese richtlijnen. Het IJmuidense bedrijf zegt dat niet zonder hulp van overheid en het bedrijfsleven te kunnen. Reden voor FM.nl om Steven van Dalen en Stefan Starke van Boer & Croon 5 vragen te stellen over de gevolgen van verduurzaming voor onder meer financiering van bedrijfsactiviteiten in de sector.

1. FM.nl: Hoe (weinig) circulair is de staalsector in Nederland op dit moment?

Boer & Croon: “In theorie is staal een materiaal dat 100% te recyclen is, dus dat biedt potentie voor duurzaamheid; zeker wanneer recycelbaarheid afgezet tegen andere producten die minder goed recyclebaar zijn. Daar moet  wél bij aangetekend worden dat het van hergebruikt metaal zoals schroot (middels electric arc furnace) niet de hoge kwaliteit staal gemaakt kan worden. Dat komt omdat inmenging van andere soorten metaal of bekledingen van staal, denk bijvoorbeeld aan metaalverf of zinkcoating, het metaal minder zuiver maakt. Ondanks deze kanttekening wordt in de EU jaarlijks 160 miljoen ton staal geproduceerd, wat grofweg gelijk staat aan ruim 1 miljoen middenklasse auto’s. Uit cijfers van Eurofer blijkt dat 56% van het geproduceerde staal wordt gemaakt van schroot -wat neer komt op ongeveer 100 miljoen ton. Voorbeelden waar dit al gebeurd zijn te vinden in het noord Franse Duinkerken en eveneens nabij Nederland gelegen en Duisburg, zo schijft een website over gebruik van waterstof.

“Op de korte termijn zal ‘duurzaam doen’ niet direct betekenen dat dit kosteneffectief het beste is”

2. FM.nl: Hoeveel moeten bedrijven in de Nederlandse sector naar schatting in totaal investeren voor het duurzaam hergebruik van staal en ijzer en waar zijn de rekensommen op gebaseerd? 

Boer & Croon: “Dit is moeilijk in te schatten. Tata Steel IJmuiden hoopt dat de Nederlandse overheid de vergroening financieel gaat steunen. Die staatssteun zou dan onderdeel zijn van afspraken tussen Tata en het kabinet, waarover momenteel gesprekken lopen. Volgens bestuursvoorzitter Hans van den Berg, rekent Tata op minstens 1 miljard euro aan hulp. In gesprek met het Financieel Dagblad zei hij zelfs te hopen “dat de staatssteun iets minder dan de helft van de totale kosten van de verbouwing van de fabriek zal uitmaken” -dus dat kan een eerste inschatting geven. Duidelijk is dat het de ijzer- en staalproducenten aan capaciteit ontbreekt aan met name de installaties die nodig zijn voor recycling. Denk daarbij aan DRI of EAF technieken. DRI kan met energie uit waterstof worden gedaan maar de gehele waterstof economie staat nog in de kinderschoenen. EAF is vanuit energiebehoefte bekeken, relatief minder ingewikkeld maar dat heeft als nadeel dat het proces niet alle kwaliteiten staal kan produceren. Belangrijk is nog op te merken dat voor het uitsorteren van schroot in verschillende soorten metalen steeds vaker de combinatie van AI en camerasensoren wordt toegepast. Tot slot kunnen ook ‘materiaal paspoorten’ een rol spelen bij het inschatten van de kosten.”

3. FM.nl: Wat kunnen en wat moeten CFO’s in de sector doen om aan deze Europese duurzaamheidsrichtlijn te voldoen? 

Boer & Croon: “Het wordt een flinke opgave voor veel bedrijven om te voldoen aan de nieuwe Europese richtlijnen rondom duurzaamheid, waarbij niet alleen de ondertussen steeds bekender wordende CSRD een rol speelt maar onder meer ook de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD). Die laatste richtlijn betekent voor de staalsector en andere sectoren, dat zij een due diligence verplichting krijgen naar hun partners in de waardeketen waar het gaat om sociale en milieu-technische aspecten van duurzaamheid. Daarbij is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat rapportage en betere interne processen hier niet het uiteindelijke doel zijn, maar een middel om ervoor te zorgen dat bedrijven verduurzamen. Dus door méér transparantie en méér wetenschap en kennis over CO2-uitstoot en andere schadelijke impact, kunnen andere besluiten worden genomen of afgedwongen worden. Duidelijk is in elk geval dat op dit moment bij veel bedrijven een flinke versnelling nodig is, om op tijd en voldoende te kunnen rapporteren. De kennis om daaraan te voldoen is nu nog te beperkt.”

4. FM.nl: In hoeverre is te zeggen wat het hergebruik van schroot en staal voor de bedrijfsfinanciering van bedrijven in de sector kan gaan betekenen?

Boer & Croon: “Wanneer de CO2 prijs in toenemende mate in producten wordt doorberekend, zal bedrijfsfinanciering zich daarop ook aan gaan passen. Daarnaast gaan klanten in de gehele keten hier keuzes in maken naarmate scope 3 verder zichtbaar wordt. Bovendien zien we steeds meer de tendens onder aandeelhouders, zie bijvoorbeeld de grote pensioenfondsen, dat duurzaamheid van deelnemingen verwacht wordt. En ook onder kredietverstrekkers wordt in toenemende mate een perspectief op duurzaamheid verwacht. Kortom: bedrijfsfinancieringen zullen meegroeien met verduurzamingseisen.”

5. FM.nl: Moet financieel management, CFO’s en registeraccountants in het kader van vergroening, anders tegen cijfers aan gaan kijken?

Boer & Croon; “Business cases voor investeringen zouden niet alleen de harde cijfers op de korte termijn moeten omvatten, maar ook de true prices, zoals negatieve impact van de maatschappelijke kosten, waaronder óók de eventuele reputatieschade voor het bedrijf zelf. Dus ook effecten op de lange termijn moeten meer meegenomen worden in de cijfers. Op de korte termijn zal het ‘duurzaam doen’ niet direct betekenen dat dit kosteneffectief het beste is.”