Glanzende toekomst van de financieel manager

Laat mij mijn standpunt alsjeblieft eerst toelichten voordat je mij wilt laten opnemen in een gesloten inrichting. Ik heb namelijk nog niet gezegd hoe de financial dit voor elkaar krijgt. De financial zal namelijk flink aan de bak moeten om zijn onmisbaarheid te kunnen blijven aantonen… 

Auteur Gyuri Vergouw MSc MMC is econoom, consultant, auteur en toezichthouder. Hij is sinds 1997 hoofdredacteur van managementSite.nl, auteur van honderden artikelen en tien boeken. Zijn nieuwste boek ‘De managementmonologen, kompas in de managementjungle’ is december 2017 verschenen. 

Wat was ook alweer de stelling van evolutiebioloog Charles Darwin? In zijn baanbrekende publicatie On the Origin of Species, het werk dat de evolutietheorie introduceert, geeft hij aan dat ‘succesvolle’ diersoorten over een duidelijke overlevingsstrategie beschikken: ‘Het zijn niet de sterkste soorten die overleven en ook niet de meest intelligente. Het is het soort dat het beste reageert op veranderingen.’ Ook de financiële professional ontkomt niet aan deze wet. 

Doemverhalen

Laten ik beginnen met al die veranderingen die op de financial afkomen en ons angst inboezemen. We lezen doemverhalen over robotisering, automatisering en standaardisatie. Het standaardwerk vervalt, taken en werkzaamheden worden overgenomen door systemen. De schoenendoos die wij ooit inleverden bij de accountant is vervangen door een in-box waar wij onze PDF-facturen naartoe versturen. Jonge mensen voelen zich minder aangetrokken tot het als zwaar en stressvol geziene vak van financial en beginnen liever een ‘eigen bedrijfje’. Tot slot willen klanten steeds minder betalen voor meer service en betere diensten. Een ontwikkeling die al tientallen jaren gaande en blijkbaar onuitroeibaar is. Dit alles is echter maar één zijde van de medaille. 

Er is namelijk ook iets anders aan de hand in de wereld, de medaille glanst aan de andere zijde. Het gebruik van cijfers groeit namelijk exponentieel. Big data is inmiddels big business. De invloed van statistieken is enorm gegroeid door de opkomst van het internet. We kunnen inmiddels bijna alles meten en zijn nog maar één stap verwijderd van algoritmes die de mens zélf tot een formule degraderen. Nieuwe bedrijven als Facebook en  Google verdienen flink aan databestanden. Sommige bedrijven zijn inmiddels meer waard door hun klantenbestanden dan door de geleverde diensten. Ziedaar de gouden toekomst voor de financial. Want wie heeft, naast wiskundigen, het beste zicht op cijfers in organisaties? 

Mensenmensen

Neem een afdeling als Humanresourcemanagement, tegenwoordig ook wel Strategic-HRM genoemd. Van oudsher lopen op deze afdeling ‘mensenmensen’. Mocht je als financial moeite hebben met deze term, ik vertaal het altijd maar als mensen die vooral aandacht hebben voor de zachte kant van organisaties. Dat was al te vaak een vrijbrief om weinig tot niets van cijfers te hoeven weten. 

Goed nieuws! Ik kan de financieel manager namelijk één ding verzekeren: die tijden zijn definitief voorbij. Cijfers zijn of worden integraal onderdeel van de S-HRM afdeling. Sterker nog, cijfers gaan daar dominant worden. Dat hebben de HR-professionals aan zichzelf te danken. Want wie zegt dat de bedrijfsresultaten vooral worden bepaald door de medewerkers en wie daarnaast diezelfde medewerkers werft, selecteert en traint, die is uiteindelijk ook verantwoordelijk voor de resultaten. Zonder gedegen kennis van databestanden, statistieken en cijfers kun je dan niet.

Neem HR-analytics, dat met gebruikmaking van de binnen de organisatie aanwezige statistische gegevens besluiten kan voorbereiden ten aanzien van het personeelsbeleid. De belofte is dat dit leidt tot betere inzetbaarheid en efficiency van medewerkers, minder ongelukken op het werk, soepeler doorstroming en betere planning. De financial is als geen ander in staat om uit HR-analytics zinnige informatie te distilleren. Maar daar hoort wel bepaald gedrag bij. 

Gedrag

Ik heb vele jaren cursussen financieel management voor non-financials mogen geven. Wat mij daarbij het meest opviel? Dat 95% van de deelnemers echt geen flauw benul had van basale financiële zaken als balans, cash-flow statements of investeringsanalyses. Ik zie dat er ook niet beter op worden. Integendeel, het gat tussen financial en non-financial lijkt alleen maar groter te worden. Hier ligt een schone taak voor de financials zélf, maar daar is wel een cultuuromslag bij de financials voor nodig. Noem het een noodzakelijke gedragsverandering. 

Van professional die zich volledig kan richten op zijn specialiteit moet de financiële manager zich ontwikkelen richting business partner, data-analist en financieel communicator. Zó kan de financial dé gesprekspartner van het management worden, van CEO tot directeur HRM, van compliance professional tot ICT-er. Niemand kan dan om de financial heen. Daartoe moet de financial niet alleen uitblinken in vaktechniek, maar evenzeer in gespreks- en communicatietechnieken, relationele vaardigheden, begrijpelijk schrijven en presenteren. Kortom, om succesvol te zijn, moet de financieel manager meer dan ooit functioneren als een ‘mensenmens’. Als dat geen cultuuromslag is!

Eenvoud

Naast de genoemde communicatietools staat bovenaan mijn verlanglijstje van gewenste gedragsverandering het begrip eenvoud. Financials zoeken hier al decennia naar, maar het is blijkbaar nog steeds niet gelukt om op heldere, inzichtelijke en eenvoudige wijze informatie uit data te distilleren. Te vaak is het nog: big data, little insights. Een klein voorbeeld: Enige tijd geleden kreeg ik het verzoek een kleine stichting door te lichten. Het ging om een organisatie met een jaarlijks budget van enkele tonnen. Zelden zo’n ingewikkelde jaarrekening en boekhouding gezien. Wat een ‘bord asperges’ had moeten zijn, zag eruit als een ‘pan vol spaghetti’, de betrokken financials hadden van de beschikbare data een onbegrijpelijke brei gemaakt. Dat is een kunst op zich, maar het is niet waar finance voor bedoeld is. 

Finance is in mijn ogen namelijk vooral een communicatiemiddel. Al sinds de Italiaanse broeder en wiskundige Pacioli het boekhouden uitvond (in 1494) en het liet illustreren door een nog groter genie, namelijk Leonardo da Vinci, is financieel management bedoeld om inzicht te geven aan ‘leken’ over de (financiële) positie van organisaties. Dat lukt ons blijkbaar nog steeds niet, maar het is wel waar ‘non-financials’ enorme behoefte aan hebben. Dat was zo in de Middeleeuwen, dat was zo toen ik mijn carrière in de jaren tachtig van de vorige eeuw begon, dat is nog steeds zo. Daarom zou iedere financial eigenlijk een flinke cursus marketing en PR moeten volgen. Kern van dat verhaal: hoe dien ik mijn verhaal, mijn ‘bord asperges’, zo smakelijk mogelijk op? 

Vertrouwen is lollig

Controle is goed, vertrouwen is beter. Waarom heb ik dit statement na 2008 bijna niet meer gehoord? Welnu, de bankencrisis heeft roet in het eten gegooid. Het klonk mooi maar de mens is een weerbarstig wezen. Een mens kan leren van zijn fouten, de mensheid vindt dat een stuk lastiger. En dus blijven misstanden steeds weer terugkeren. Ik zeg in dit kader: Vertrouwen is lollig, controle is noodzaak. Daarbij heb ik als stelregel: in finance bestaan domme vragen niet. 

Neem het volgende voorbeeld: Het bestuur van het ROC Leiden gaat in de periode 2010-2015 akkoord met een gigantisch nieuwbouwplan. Geplande kosten € 46 miljoen. Het werd uiteindelijk een kostenplaatje van € 223 miljoen. Niet geheel onbelangrijk in dit verhaal: de gebouwen blijken niet geschikt om goed onderwijs in te geven. Het bestuur liet zich bijstaan door financiële adviseurs die kritiek op de financiën tot in een laat stadium opzij schoven. De nieuwbouw was volgens deze adviseurs mogelijk geworden dankzij “een out-of-the-box denkwijze met een uniek resultaat. (..) Dit project bewijst dat als de wil er in die rare en stugge financiële wereld is, er heel veel mogelijk is. (..) Bij de oplevering van een dergelijk ambitieus project staan er genoeg mensen aan de kant die met een ‘zie je wel’ wijzen op de risico’s. Een eerste half jaar in een nieuw gebouw is altijd een moeilijke periode omdat er zoveel processen samenkomen en iedereen aan het gebouw moet wennen.” Uiteindelijk moet het ROC met een kapitaalinjectie van € 40 miljoen van faillissement gered worden door het ministerie van OC en W. 
    
Bijzonder is deze case niet. Dit is nog steeds normaal. Denk alleen maar aan de Amsterdamse Noord-Zuidlijn (begroot € 1,3 miljard, uiteindelijke kosten € 3,1 miljard). Waar zijn de tijden gebleven dat we de Afsluitdijk binnen budget en twee jaar voor opleverdatum konden openen? Je weet wel, die tijd voordat we computers hadden, voor SAP, Prince2 en al die andere methoden om efficiënter en effectiever te werken? Kortom, laten we vooral zelf blijven nadenken. Leuk al die robots, software en computers, zonder een goede financial die het écht snapt vaart geen organisatie wel. 

De toekomst van de financial ziet in mijn ogen dus prachtig uit. Cijfers zullen de komende decennia de kern van organisaties raken, door big data, statistische analyses of anderszins. Het is weinig professionals gegeven om uit de enorme brei gegevens die ons ter beschikking staat zinnige zaken te distilleren. En dit begrijpelijk te maken voor non-financials. Professionals dienen in de toekomst daarom naast superieure vakkennis tevens over uitstekende relationele en communicatieve vaardigheden te hebben, de financial als vakspecialist én ‘mensenmens’. Ziedaar de ultieme uitdaging voor de financiële professional.