De aandeelhouders en de politiek

De discussies over en de belangstelling voor het beloningsbeleid en de hoogte van topinkomens zijn zeker niet nieuw. Onlangs hebben aandeelhouders echter voor het eerst daadwerkelijk een vuist gemaakt tegen de te hoge beloningen.

Eind maart stemden de aandeelhouders het nieuwe beloningsbeleid voor de Philips-top weg. Een unicum: nergens ter wereld gebeurde dat eerder. Daaropvolgend ontstond er ook ophef over de beloningen bij onder andere Unilever, Fortis, Corporate Express en VastNed Retail.

Aandeelhouders roepen niet langer alleen ondernemingen ter verantwoording, maar stemmen daadwerkelijk met de voeten. Ook de Nederlandse politiek is zich naar aanleiding van de telkens weer hoog oplaaiende discussies met de kwestie gaan bemoeien.

Minister Bos en staatssecretaris De Jager kwamen met het voorstel om aandelenpakketten van topbestuurders te bevriezen wanneer wordt onderhandeld over een overname van hun onderneming. Daarnaast stellen ze voor de gouden handdruk zwaarder te belasten.

Voorgestelde maatregelen die bij critici, waaronder de Raad van State, tot vraagtekens leidden. Of deze voorstellen het zullen halen en hoe de wettelijke regelgeving er uiteindelijk uit zal zien, is vooralsnog niet duidelijk.

Door de continu terugkerende discussie en de recente bemoeienis van de politiek voelen topbestuurders van sommige Nederlandse multinationals zich gekrenkt. Mede ingegeven door de typisch calvinistische en voortdurende harde toon waarop de discussie wordt gevoerd, hebben enkelen van hen gedreigd hun hoofdkantoor te verplaatsen naar het buitenland als de verontwaardiging over de beloningen blijft aanhouden.

In vergelijking met de ons omringende landen valt het immers vaak behoorlijk mee met de buitensporigheid van beloningen en exitregelingen.

CAP
Maar waar gaat het eigenlijk om? Als de inkomens te hard zouden stijgen of als het om de Balkenendenorm draait, dan zou er in feite een cap moeten komen op allerlei beroepen waarin te veel wordt verdiend. Wat bijvoorbeeld te denken van de excessieve salarissen van topvoetbalcoaches en -spelers?

Een cap op beloningen in de private sector is niet realistisch. Maar zelfs in de Verenigde Staten, waar men wel wat gewend is, is de discussie over de beloning van topbestuurders en met name pay-for-failure opgelaaid. Zoals de exitpremie van 24 miljoen dollar voor Citigroup-topman Charles Prince, die vertrok nadat zijn bank door de kredietcrisis de helft van de winst en een kwart van de aandeelhouderswaarde had ingeleverd.

Zo’n gouden handdruk bij wanprestatie of beloning zonder prestatie kennen ze in ieder geval in de voetballerij niet. Het wegstemmen van het renumeratiebeleid bij Philips toont aan dat er marktwerking begint te komen. Dat niet alleen ondernemingen aangeven dat ze zich aan een code zullen houden, maar dat ook de aandeelhouders daarin hun rol gaan vervullen.

Ook zelfregulering begint te werken. Er zijn ondernemingen die op de discussie vooruit zijn gelopen en al voordat het renumeratiebeleid bij Philips werd weggestemd, aankondigden hun beloningsbeleid onder de loep te nemen. TNT is het eerste bedrijf onder de grote Amsterdamse beursfondsen dat een beperking van de overnamebonus invoert.

EXCESSEN
De primaire vraag is dan ook of deze beloningsdiscussie überhaupt op de politieke agenda thuishoort. Excessen zullen er altijd blijven. Het blijft bovendien bij uitstek een onderwerp dat uitermate geschikt zou moeten zijn voor zelfregulering. Zoals het er nu voorzichtig naar uitziet, wordt daar door ondernemingen ook steeds adequater naar gehandeld.

De eerste verantwoordelijkheid voor het beloningsbeleid van de raad van bestuur ligt bij de raad van commissarissen. Die vertegenwoordigt de belangen van alle stakeholders en zal zich ten aanzien van dit onderwerp meer moeten laten gelden. Zelfregulerend vermogen bij een typisch onderwerp als beloning in de private sector valt altijd te prefereren boven strakkere juridische regelgeving.

José Tijssen is managing director van Citigate First Financial