Creatief boekhouden voor coronasteun?

Een serie blogs over control.

Door alle regels rondom de steunmaatregelen van het rijk zijn ondernemers aan het rekenen geslagen.

Vooral bedrijven, die net niet in aanmerking komen voor bepaalde subsidies, kunnen door het verschuiven van opbrengsten en kosten hun cijfers net iets gunstiger of ongunstiger laten lijken, waardoor ze wel van de hulpverlening kunnen profiteren. Het is aan accountants en andere toezichthouders om hierop bedacht te zijn, maar waar let je dan op?

Door Hinrich Slobbe, control prof in beide betekenissen, als associate professor aan de Business School Nederland en als directeur van Wisdom in Finance.

Regel nummer 1: cash liegt niet. Met kasstromen kan je in principe iedere vorm van creatief boekhouden ontmaskeren. Maar zodra je naar de resultaten gaat kijken kan je alle kanten op.

De meest voorkomende manieren om de winst te drukken of op te poetsen zijn samen te vatten in een aantal hoofdregels:

Verschuiven van kosten via de voorraadwaardering

Door de voorraadwaardering aan het eind van het jaar aan te passen kan je de winst sterk laten toe- en afnemen. Een hogere voorraad leidt tot een hogere winst, een lagere voorraad zal resulteren in een lager resultaat. Dus sterke prijsfluctuaties van de voorraden kunnen duiden op manipulatie van de winst.

Wel of niet opnemen van overlopende activa en passiva

Door aan het einde van het jaar rekening te houden met verplichtingen die in het komende jaar pas tot betalingen gaan leiden kan je de winst van een onderneming drukken. Vakantiedagen die zijn opgebouwd door personeel kunnen een substantieel onderdeel van het resultaat beïnvloeden. Kijk bij het beoordelen van de jaarrekening dus altijd naar het consequent toepassen van dit soort verplichtingen. Sterke wijzigingen in het beleid rondom deze posten geven een indicatie van resultaatverschuiving.

Omzetmanipulatie

Het net wel of nog niet factureren van rekeningen kan tot verplaatsing van resultaten leiden. Zeker in een tijd waarbij vooral gekeken wordt naar verschil in omzet kan een factuur in een ander jaar of op een andere vennootschap net genoeg zijn om voor ondersteuning in aanmerking te komen. Het ontmaskeren van deze vorm van creatief boekhouden is eigenlijk alleen mogelijk als je de omschrijving op de facturen vergelijkt met offertes en dergelijke. Dat vraagt al om een behoorlijk diepteonderzoek en is niet door middel van externe analyse van de jaarcijfers alleen mogelijk. Typisch iets voor de controlerende of samenstellende accountant.

Andere vormen van resultaatverschuiving zullen kunnen liggen in het voorzieningenniveau van de onderneming, het consolideren of de-consolideren van vennootschappen, het herwaarderen of versneld afwaarderen van bezittingen, de behandeling van goodwill en badwill, enzovoort. Maar voor deze vormen van creatief boekhouden zullen de accountants actief mee moeten werken en daarom zal het voor de controle van de toepassing van de regels rondom de overheidssteun minder voor de hand liggen dat voor deze manipulatie wordt gekozen.

Voor controllers is er een heldere boodschap: creatief boekhouden is altijd traceerbaar. Via cashflowanalyse, controleren van onderliggende documenten, opvallende veranderingen in waarderingsgrondslagen, enzovoort.

In specifiek deze situatie is het adagium: control is goed, maar controle is beter.

Alle blogs van prof. Hinrich Slobbe voor u op een rij gezet.

(foto: Marc Schaefer, Unsplash)