Coronacrisis: wat zijn werkgevers rechten en plichten?

Mag een werkgever de medewerkers verplichten om thuis te werken? Is een koortsscan in een verdachte situatie toegestaan? Moet het loon worden doorbetaald aan een werknemer die uit angst wegblijft?

Hoe kan je als bedrijf, instelling of organisatie het beste omgaan met de gevolgen van het coronavirus? Daarvoor hebben VNO-NCW, MKB-Nederland en AWVN een adviesdocument samengesteld voor onder meer werkgevers en personeelsfunctionarissen. De arbeidsjuristen van de AWVN bespreken daarin onderstaande urgente vragen:

1) In welke gevallen moet het loon worden doorbetaald als werknemers in verband met het virus niet op het werk kunnen of willen verschijnen?

Als de werknemer ziek is, of het nu hier is of in het buitenland, gelden de normale regels bij ziekte. De werknemer moet zich ziek melden en zich aan de verdere procedures houden die bij zijn werkgever gelden. De werkgever zal in principe gehouden zijn het loon tot een bepaald percentage door te betalen. Dat de ziekte het gevolg is van het coronavirus maakt dit niet anders.

Huisgenoten van patiënten
Het RIVM heeft in een aantal gevallen geadviseerd om thuis te blijven om uit te zieken en anderen niet te besmetten. Dat geldt onder meer voor huisgenoten van patiënten met het coronavirus en voor mensen die in gebieden zijn geweest waar het coronavirus heerst én verkoudheidsklachten of koorts hebben. Ook in die gevallen is er sprake van loondoorbetaling wegens ziekte.

Werkgever moet het loon doorbetalen
In een aantal gevallen zal de werknemer wegens het virus niet op het werk willen of kunnen verschijnen zonder dat er sprake is van ziekte. Bijvoorbeeld in het geval van quarantaine. Als de werknemer de arbeid niet verricht, dan is de hoofdregel nog steeds dat de werkgever het loon moet doorbetalen. Dat is alleen anders als de oorzaak waarom het werk niet wordt verricht in de risicosfeer van de werknemer ligt. Dat is normaliter bijvoorbeeld het geval bij te laat komen of bij werkweigering.

Werkweigering uit angst voor besmetting
Er zijn voorbeelden dat werknemers niet op hun werk willen komen omdat ze bang zijn door klanten of collega’s besmet te worden. Als er geen enkele reden is om hiervoor bang te zijn, probeer deze angst dan weg te nemen. Willen werknemers desondanks niet komen, zonder dat u daarmee instemt, dan geldt dat als werkweigering. U kunt dan de loonbetaling stopzetten. Waarschuw de werknemer wel dat dat de consequentie zal zijn. Als de bedrijfssituatie het toelaat, dan zou de werknemer in een dergelijke geval ook vakantie kunnen opnemen.

Calamiteitenverlof of kort verzuimverlof 
In voorkomende gevallen kan calamiteitenverlof of kort verzuimverlof worden opgenomen, bijvoorbeeld als de school of kinderopvang sluit en de werknemer met spoed zijn kind(eren) op moet halen. Eventueel ook nog de volgende dag, als de school of opvang gesloten blijft, en de werknemer op zo’n korte termijn geen oppas kan vinden.

Noodzakelijke verzorging van een ziekte
Calamiteitenverlof of kort verzuimverlof kan hooguit enkele dagen duren. Voor bijvoorbeeld quarantaine kan geen calamiteitenverlof worden opgenomen, omdat daar al duidelijk is dat dit langer dan enkele dagen gaat duren. Kortdurend zorgverlof kan een rol spelen als de werknemer de noodzakelijke verzorging op zich moet nemen van een ziekte van een persoon als omschreven in de Wet arbeid en zorg (familieleden enz.).

2) Wat mag ik in verband met de privacywetgeving aan mijn werknemers vragen?

De specifieke situatie nu is primair een overheidsverantwoordelijkheid, niet die van werkgevers. De gebruikelijke regels rond privacy blijven dus het uitgangspunt. Voor werknemers die zelf een vermoeden van besmetting hebben, geldt dat zij de huisarts moeten bellen (niet bezoeken) en thuis moeten blijven (tot na een medische controle).

Vragen naar gezondheidsklachten mag
De werkgever mag werknemers vragen naar welk gebied zij met vakantie zijn geweest. U mag werknemers ook vragen of zij gezondheidsklachten hebben. Werknemers zijn niet verplicht om hierop te antwoorden, maar dat mag uiteraard wel. U mag echter geen medische gegevens verzamelen en registreren, dus ook niet het antwoord van de werknemer op de gestelde vraag. En evenmin als de werknemer u spontaan een en ander vertelt.

Niet toegestaan: koortsscan
Temperatuur opnemen, een koortsscan, is niet toegestaan. Werknemers aan de poort scannen, of ingeval er een vermoeden bestaat dat de werknemer besmet is (het onderscheid met een gewone griep is door niet-artsen overigens niet te maken), mag niet, en hoeft redelijkerwijs ook niet gezien het GGD-beleid (huisarts bellen). De suggestie doen de huisarts te bellen kan uiteraard wel. Een werknemer waarvan vaststaat dat hij of zij is besmet, de toegang ontzeggen, is uiteraard geboden vanuit preventieplicht uit Arbowetgeving.

3) Hoever reikt het instructierecht van de werkgever?

Werknemers moeten redelijke instructies opvolgen over de wijze waarop de werkzaamheden moeten worden verricht en met betrekking tot de goede orde in de onderneming. U kunt werknemers dan ook instrueren om de hygiënemaatregelen binnen de onderneming na te leven. Als thuiswerken gebruikelijk of mogelijk is, dan kan de werkgever de werknemer opdragen om voor een bepaalde periode thuis te werken.

Lees ook: Alles over Covid-19

(bron: VNO-NCW)