CFO Jan Hommen: ‘Philips’ stille kracht’

Een sprankelende persoonlijkheid kan Jan Hommen nauwelijks worden genoemd. Bij de laatste cfo-verkiezing was hij niet eens genomineerd. Geconfronteerd met deze miskenning, kon er op de CFO-dag slechts een zuinig lachje af bij Hommen.

Aan zijn talent zal het niet liggen dat hij naast de prijzen grijpt. Vriend en vijand roemen zijn vakkennis. Maar die hulde valt vrijwel elke cfo van een groot beursfonds ten deel.

Hommen oogt als een wat grijze en stijve boekhouder uit de provincie. Eentje die de mond vol heeft over cijfers en getallen, maar die nooit op ronkende uitspraken of gedurfde visies kan worden betrapt.

Integendeel, soms wekt hij de indruk niet helemaal bij de les te zijn. Halverwege vorig jaar zag hij de economie weer wat aantrekken. Hij bleek het verkeerd te hebben gezien.

Hommen had toen net een recordverlies van 1,35 miljard euro in het eerste halve jaar achter de kiezen. “Maar het tweede halve jaar is altijd wat beter dan het eerste,” zo filosofeerde hij.

Bij zijn aantreden in 1997 stond hij eigenlijk al gelijk tot zijn knieën in de problemen. Het toenmalige dochterbedrijf Origin zou aan Price Waterhouse worden verkocht. “Een geweldige combinatie,” oordeelde Hommen toen, maar ook toen zat hij mis.

De deal ketste af en boze tongen wezen Hommen aan als brokkenmaker. Hij zou ruim vier keer zo veel geld voor Origin hebben gevraagd dan Price Waterhouse wilde betalen: 300 gulden per aandeel.

Daarnaast zou Hommen de boosdoener zijn achter de betalingsproblemen van Origin. Op zijn gezag zou de facturering zijn gecentraliseerd in Eindhoven, wat leidde tot een puinhoop.

Deze kwestie heeft zijn blazoen echter niet aangetast. Hij bleef buiten schot toen Doug Dunn, Adrie Baan, Roel Pieper en Ad Veenman uit het zicht verdwenen en overleefde ook de machtswisseling Boonstra-Kleisterlee. “Gelukkig voelde hij zich niet gepasseerd,” verzuchtte Steven Vrolijk, analist bij ING Barings destijds.

Daar heeft Hommen ook geen reden voor, want hij heeft bij het elektronicaconcern inmiddels een dikke vinger in de pap. Anno 2003 kan worden geconcludeerd dat hij één van de meest stabiele factoren is bij Philips.

Onder zijn leiding kwam het concern steeds sneller met de jaarcijfers. Ook heeft hij Philips een stuk transparanter gemaakt, stellen financieel analisten.

Huzarenstukje
Dat beseft hij zelf ook. Philips gold jarenlang als een ondoorzichtig en bureaucratisch bedrijf, waar elke poging om duidelijkheid te scheppen schipbreuk leed.

Het reorganiseren van Philips is dan ook een huzarenstukje geweest waar Hommen met gepaste trots zijn steentje aan heeft bijgedragen. “Wij hebben nu een veel duidelijker beeld van waar ons geld in de toekomst in gaat zitten,” zei hij op de CFO-day in juni.

“Alle onderdelen die niet bijdroegen aan onze winstdoelstellingen, de groei of de bedrijfscultuur hebben wij afgestoten. Dat heeft geleid tot een bedrijf met nog maar dertien productdivisies, in plaats van de tientallen die wij hadden.

We hebben nu een hele snelle terugkoppeling van de resultaten. Al vier dagen na het einde van een maand beschikken wij over alle cijfers uit onze productdivisies.”
Dit leidde tot een recordwinst van bijna 10 miljard euro in 2000.

Het verlies van 2,6 miljard euro in 2001 weet hij zelf aan de ineenstorting van de nieuwe economie, die de hele technologiesector trof: “Daar kun je nu eenmaal niet omheen.”

Het is duidelijk dat Hommens saaie voorkomen bedrieglijk is. Berry Bertelmans, vriend en bestuursvoorzitter van bouwbedrijf Heijmans, noemt Hommen een toegewijde man. “Sommige mensen noemen hem afstandelijk, maar hij is dat niet.”

Ooit kreeg Hommen het advies om géén medicijnen te gaan studeren, omdat hij te zeer betrokken was met het welzijn van patiënten. Zijn bevlogenheid bracht Hommen in zijn studententijd al in het bestuur van de Katholieke Jongerenpartij in Tilburg.

“Hij is zeer geconcentreerd op zijn werk,” aldus Bertelmans, die Hommen nog kent uit de tijd dat ze samen bij Lips Aluminium werkten. Nu heeft Hommen twee passies: zijn gezin en zijn werk. Hij werkt zeven dagen per week.

Provinciaal
Ondanks zijn stijve voorkomen is Hommen geenszins een provinciaal, maar een halve Amerikaan. Zijn loopbaan buiten Nederland is opmerkelijker dan die erbinnen.

Tot zijn overstap naar Philips had hij carrière gemaakt bij het aluminiumconcern Alcoa in Pittsburgh, waar hij opklom tot vice-president en cfo. Niet slecht voor een controller die in 1970 begon bij Lips Aluminium na een studie economie in Tilburg.

Bij Lips werd hij financieel directeur, nadat Alcoa het bedrijf in 1975 had overgenomen. Twintig jaar lang heeft hij in Amerika gezeten. Zijn hart ligt er nog steeds, niet in de laatste plaats omdat zijn vier kinderen er wonen.

Jan is inmiddels opa en overweegt zijn oude dag in Amerika te slijten.
Het lijkt er dan ook op dat hij niet bepaald stond te trappelen om in 1997 naar Nederland terug te keren.

Hij heeft zich in ieder geval vorstelijk laten belonen voor de transfer. Hij verdiende een miljoen euro per jaar, waarmee hij de best betaalde bestuurder bij Philips was, achter topman Cor Boonstra.

Daarnaast kreeg hij bij zijn aanstelling een optiepakket van 460.000 aandelen, die vorig jaar bij uitoefening een waarde vertegenwoordigden van bijna 9,6 miljoen euro. Het kwam hem op een standje te staan van FNV Bondgenoten.

Maar Hommen was in Amerika gewend geraakt aan de plaatselijke beloningmores en dus werd er voor hem een goede beloningsregeling bedacht. In 2001 ging hij terug naar 672.000 euro, omdat de resultaten van Philips tegenvielen. Een bonus zat er toen niet in.

Zijn prijskaartje is hij echter dubbel en dwars waard, zo lijkt het. Het is zijn ervaring met de Amerikaanse markt en het Amerikaanse bedrijfsleven die hem voor Philips waardevol maakt.

Diezelfde ervaring was voor het geplaagde Ahold ook reden hem te vragen voor de Raad van Commissarissen, waarin hij in maart zitting is gaan nemen. Daar mag hij zijn voorganger bij Philips in de gaten houden, Dudley Eustace, die inmiddels cfo is bij Ahold.

Hommen heeft zich gaandeweg ontpopt tot spin in het web bij Philips en schroomt niet de organisatie keihard aan te pakken. Zijn bevoegdheden strekken zich uit tot diep in het bedrijf.

Hij is niet alleen cfo en vice-voorzitter van de raad van bestuur, maar ook verantwoordelijk voor Philips Medical Systems, de investeringsactiviteiten, de regio’s Noord- en Zuid-Amerika, de it-tak en het pensioenfonds.

Vorig jaar startte Philips Medische Systemen, dat onder zijn verantwoordelijkheid valt, een joint venture met Lage Landen, een Rabo-dochter, om Amerikaanse ziekenhuizen krediet te verschaffen bij de aankoop van medische apparatuur.

Een handige zet om de Amerikaanse markt beter te bewerken. Financiering van medische systemen door de leveranciers is daar vrij gebruikelijk. “Tot op heden waren zij niet in staat om die financiering zelf te doen,” lichtte Hommen toe.

“Nu wij de kredietverlening zelf gaan verzorgen, kunnen we er ook extra winst mee behalen. Voorheen streken de banken dat geld op.” Hommen durft best wat geld te zetten op Medische Systemen omdat hij ervan overtuigd is dat dit bedrijfsonderdeel in een groeimarkt zit. Dit geloof stoelt op de groeiende vergrijzing in de Westerse wereld.

Klappen
Hommen is ook op andere fronten een actieve bestuurder. De afgelopen vier jaar heeft Phillips Medische Systemen voor ruim vijf miljard dollar aan overnames gedaan. Hij heeft al laten zien dat hij het klappen van de zweep kent.

De deelnames in JDS Uniphase en Polygram eindigden gunstig voor Philips. Ook recentere participaties, waar Hommen als investeringsman de hand in heeft gehad, getuigen van stuurmanskunst.

“De samenwerking met het Zuid-Koreaanse LG is een gouden greep geweest,” constateert directeur Jacques Potuijt van de Provest Group. “De joint venture LG Philips LCD heeft inmiddels de eerste plaats in deze markt veroverd op basis van volume en de tweede plaats in termen van waarde.” Dat dit bedrijf rode cijfers ophoest, doet niets af aan het feit dat Philips hier over een groeibriljant zou beschikken.

In veel zaken heeft Hommen inmiddels het laatste woord. Toen Kleisterlee dit jaar liet doorschemeren dat Philips Consumenten Elektronica zich zou terugtrekken van de Amerikaanse markt, was Hommen er als de kippen bij om dat misverstand recht te zetten.

In de loop van de jaren heeft hij aan invloed gewonnen. Terwijl de nummer één bij Philips fungeert als spreekbuis en boegbeeld, lijkt het tegenwoordig Jan Hommen te zijn die aan de touwtjes trekt en als één van de weinigen grip heeft op het hele concern.

Maar na alle beursschandalen van de laatste jaren is het maar de vraag wat die greep waard is. Is Philips nu echt zo transparant en inzichtelijk geworden, of is dat cosmetisch en is alleen de presentatie helder?

Hommen zelf weet het ook niet zeker, zo bleek op de CFO-day. Hij kreeg aan het einde van zijn toespraak de vraag voorgelegd of zich bij Philips ooit nog eens schandaal zou voordoen à la Ahold. “Ik hoop van niet,” luidde het toch wat onzekere antwoord van Hommen.

Door Henk Vlaming