CFO DAY De vertrekkende, de komende en de afwezige CFO

Door Hanno Bakkeren

Als je zijn collega-CFO’s beluistert, mag het gerust een wonder heten dat Tom de Swaan van ABN AMRO vorig jaar tot CFO van het jaar werd uitgeroepen. Met bankiers is het in tijden van nood slecht zaken doen, zo memoreerde bijvoorbeeld Mark Dekker van Delft Instruments eerder dit jaar op het Credit Management Congres. Hij was nog maar net binnen of alle acht banken trokken begin 1999 hun kredieten in.

Van de ene op de andere dag balanceerde Delft Instruments op het randje van de afgrond, maar Dekker saneerde, overleefde en trok een belangrijke les: “Met die banken hoop ik nooit meer iets te maken te hebben.” Vandaag, op hetzelfde podium in de grote zaal van Hotel De Leeuwenhorst in Noordwijkerhout, kreeg het banker-bashing bij monde van CEO en oud-CFO Klaas Wagenaar van Getronics een vervolg. “Bankiers werken elkaar vooral tegen. Met een overname of aandelenuitgifte zijn ze je graag ter wille, maar vraag ze niet om dan meteen even naar de kredietfaciliteit te kijken. Daar ga ik niet over, krijg je dan te horen. Ongetwijfeld nuttig, die Chinese walls, maar niet erg praktisch.’ Na Wagenaar deed ook scheidend Ahold-CFO Hannu Ryöppönen een duit in het zakje: “Na de crisis van 24 februari 2004 vonden de banken zelfs onze beste assets te risicovol. Met zulke lage waarderingen was het de vraag of we überhaupt genoeg tijd hadden om te overleven.”

Vorig jaar, bij de uitreiking van de CFO Award 2004, werd De Swaan geprezen als een koele saneerder en een vechter. De Swaan zette bij ABN AMRO het mes in ’tal van muurbloempjes’ en wist bovendien ABN AMRO’s post risicovolle leningen sterk te reduceren. In hoeverre bovengenoemde sprekers in hun moeizame overlevingsstrijd met De Swaan te maken hebben gehad bleef ongewis, maar het was interessant eens te horen dat de saneerdrift van De Swaan en zijn collega-bankiers aan de andere kant van de tafel heel wat minder positief is ervaren.

De Swaan was er vandaag niet bij, maar liet middels een videoboodschap weten dat hij hoopte dat de CFO Award dit jaar naar zijn ING-collega Cees Maas zou gaan. Tevergeefs, want hoewel Maas bij de uitreiking door Willem Vermeend werd geprezen als de ‘ideale tweede man’, zou de prijs ook dit jaar aan zijn neus voorbij gaan. De ruim 800 door Trendbox ondervraagde CFO’s en andere financiële managers kozen voor Jan Hommen. Zijn peers betitelden hem als ‘gedreven, intelligent en absoluut niet zelfingenomen’. In zijn acht jaar bij Philips heeft Hommen samen met saneerder Boonstra en strateeg Kleisterlee bijgedragen aan een heldere positionering van de activiteiten, goede financiële resultaten en een sterke financiële organisatie, zo oordeelde de jury. Willem Vermeend loofde Hommen bovendien om zijn immer zuinige blik: “In mijn tijd als staatssecretaris van Financiën heb ik geleerd dat je als financiële man altijd somber moet kijken. Als Zalm en ik vrolijk lachend de ministerraad binnenstapten, waren we bij voorbaat al de halve rijksbegroting kwijt. Daarom: lach niet te veel en straal uit dat u het moeilijk hebt, want hoe slechter het gaat, hoe meer macht u hebt.”

Grote afwezige op deze vierde CFO Day was Peter Paul de Vries, directeur van de VEB. In voorgaande jaren was De Vries altijd goed voor een paar gevoelige sneren ten opzichte van genomineerden. Zo viel Jan Hommen bij De Vries vorig jaar nog in ongenade omdat hij Philips’ winstdoelstellingen had losgelaten. Cees Maas kreeg de omstreden salarisverhogingen van de leden van ING’s Raad van Bestuur ingepeperd en Klaas Wagenaar van Getronics was volgens De Vries ‘geen CFO maar een badmintonspeler’. Het was aardig geweest te horen hoe de vlag van De Vries er dit jaar bij had gehangen, al werd zijn gemis ruimschoots goedgemaakt door de scherpe duopresentatie van Business News Radio presentatoren Bas van Werven en Peter van Zadelhoff.

Aan onvoorzien spektakel ook geen gebrek. Zo moest de brandweer van Noordwijkerhout halverwege het congres met twee wagens uitrukken om de door de storm van de toren losgeslagen congresvlaggen – en de toegestroomde, sensatiebeluste CFO’s – voor verder onheil te behoeden.

VERLOREN JAAR
Het thema van de CFO Day 2005 luidde ‘In control & in business’ en de aftrap was voor Klaas Wagenaar, die aan het begin van zijn praatje een basketbal – en dus geen badmintonshuttle – tevoorschijn toverde in de hoop deze naar zijn beoogde favoriet Jan Hommen te kaatsen. Helaas, Hommen was er nog niet, maar zou tot Wagenaars genoegen later die middag inderdaad gelauwerd worden. Wagenaar bekleedde sinds zijn komst naar Getronics in 2003 de dubbelfunctie van CEO-CFO. Een taaie klus, zo liet hij zijn gehoor weten, en hij was dan ook wat blij dat Theo Janssen de CFO-rol per 1 mei jongstleden van hem overnam. “Ik kan me nu volledig concentreren op de business, al zal ik er altijd wel CFO-dingen bij willen blijven doen. De belangrijkste winst is dat zowel Janssen als ik nu een sparringpartner heeft.”

Na Wagenaar was het de beurt aan scheidend Ahold-CFO Hannu Ryöppönen, die nog eens mocht uitleggen wat er bij Ahold allemaal was misgegaan en hoe moeizaam de daaropvolgende klim uit de afgrond was. “Na 24 februari 2003 liep iedereen in het bedrijf volkomen verdwaasd rond. Mensen waren bang, vroegen zich af wat er moest gebeuren en wat hun rol daarin was. Er was behoefte aan leiderschap, maar het kost tijd om mensen weer vertrouwen te geven. De omvang en duur van dergelijke ‘softe’ issues is ontzettend moeilijk in te schatten. 2003 was voor ons in ieder geval een verloren jaar.”

Ryöppönen en Moberg vonden de weg omhoog door onmiddellijk lijstjes met prioriteiten en mogelijke (doem)scenario’s op te stellen. Ahold moest terug naar de basis en vooral terug naar de winkelvloer. “Op het hoofdkantoor was veel te weinig voeling met wat er in de winkels gebeurde.” Aan Ryöppönen als CFO daarnaast de schone taak om een gezonde cashstroom te genereren, het administratieve proces te verbeteren en Ahold klaar te stomen voor IFRS en Sarbanes-Oxley. “Op de cijfers kunnen vertrouwen is één ding, belangrijker is het om ze te leren begrijpen.”

Vooral met dat begrip was het binnen Ahold droevig gesteld, al gaat het volgens Ryöppönen nu eindelijk de goeie kant op. Tot slot greep hij de gelegenheid aan om zijn vroegtijdige afscheid van Ahold toe te lichten: “Ik ontken niet dat ik met mijn vrouw doorgaans heel wat langer en intensiever discussieer dan met Anders (Moberg, red.), maar in de pers is de rol van mijn familie bij die beslissing toch schromelijk overdreven. Stora Ensoniet is gewoon een prachtig bedrijf waar ik heel graag wil werken.” Fijn voor Ryöppönen, maar een verlies voor Ahold en een verlies voor de nominatielijst voor de CFO Award 2006, waarop Ryöppönen ongetwijfeld hoog zou hebben geprijkt.

STRATEGIE OUTSOURCEN?
Na Ryöppönen was er de keuze uit acht finance tracks. We kozen voor de workshop ‘Outsourcing en offshoring’ van CFO Bert van der Schelde van LogicaCMG. Zijn boodschap: Álles wat je procesmatig kunt inrichten komt in aanmerking voor outsourcing, zelfs de strategie. “Strategie outsourcen?!” klonk het vol ongeloof uit het panel. “Ik mag toch hopen dat strategie tot een van uw kerncompetenties behoort.” Jawel, repliceerde Van der Schelde, maar til er niet te zwaar aan, want het inhuren van een McKinsey is tenslotte ook een vorm van outsourcen.

Belangrijk is het om – zeker bij offshoring naar verre landen – de extra managementinspanningen om de culturele kloof te overbruggen niet te onderschatten. De sleutel tot succesvol outsourcen is vertrouwen, en dat is iets heel anders dan het veel gebezigde ‘my mess for less’. “Spreek heel goed en gedetailleerd af wat je van je outsource-partner verwacht – als je in China iets verkeerd uitlegt, doen ze het ook heel precies verkeerd. Bedenk dat je voor iedere activiteit die je uitbesteedt nieuwe risico’s terugkrijgt, en wees je ervan bewust dat met het uitbesteden ook veel eigen kennis het bedrijf zal verlaten.”

Ondanks deze waarschuwende woorden moet outsourcing volgens Van der Schelde toch vooral als een kans en niet als een bedreiging worden gezien. Panellid Oedith Jahara, CFO van Spyker Cars – wereldwijd nota bene zo’n beetje de enige autofabrikant die niets outsourcet -, merkte nog op dat men zich bij outsourcing te veel blindstaart op de dreigende opkomst van China en India, terwijl de echte dreiging juist uit de VS en Engeland komt: “Die landen hebben op het gebied van outsourcing een grote voorsprong op ons; die concurrentievoorsprong is veel gevaarlijker dan de vrees dat de Chinezen en Indiërs hier de markt zullen overspoelen met hun goedkope spullen.”

Terug in de grote zaal leek de met zaklamp gewapende beveiligingsbeambte er aanvankelijk niet in te slagen de vakkundig verstopte CFO Awards onder het podium op te sporen, maar hij volhardde en toverde na enige tijd met een verhit hoofd de felbegeerde trofeeën tevoorschijn. Voordat Hommen naar voren mocht komen, was het eerst de beurt aan Peter van Dongen, CFO van familiebedrijf Audax, die in de categorie ‘niet-beursgenoteerde ondernemingen’ de hoofdprijs mee naar huis mocht nemen. Volgens de jury heeft hij zich zowel tijdens de economische opgang als tijdens de neergang bewezen als een uitstekend financieel manager. “Een outperformer in een zeer competitieve markt”, aldus de jury. “Van Dongen is niet alleen een goede manager, hij is ook financieel uitstekend onderlegd. Hij is iemand die zijn zaakjes goed op orde heeft.”

Behalve voor Van Dongen en Hommen was er dit jaar nog een nieuwe onderscheiding: de CFO-Scriptieprijs. Deze prijs, bestaande uit een geldbedrag van 3000 euro, een redactioneel stuk in Chief Financial Officer en een dag meelopen met de bestuurders van ABN AMRO en ConQuaestor, ging naar Patrick Verwijmeren van de Erasmus Universiteit. In zijn scriptie getiteld ‘De invloed van de IFRS op gedragingen’ concludeert Verwijmeren dat nieuwe boekhoudstelsels zoals IFRS een wezenlijke invloed hebben op de primaire bedrijfsvoering. “Dit zou eigenlijk niet mogen, omdat de kasstromen identiek blijven”, aldus Verwijmeren. De jury onder voorzitterschap van Dirk Swagerman, hoogleraar controlling aan de RUG, loofde Verwijmeren om ‘de mate waarin de scriptie betrekking heeft op de uitdagingen, taken en verantwoordelijkheid van de chief financial officer en de wetenschappelijke kwaliteit en journalistieke bruikbaarheid’. Fijn te weten dat er al een getalenteerde nieuwe generatie CFO’s in de startblokken staat.

Patrick Verwijmeren wint eerste CFO-Scriptieprijs
Met zijn scriptie over de invloed van de IFRS op gedragingen heeft Patrick Verwijmeren (Erasmus Universiteit) de CFO-Scriptieprijs 2005 in de wacht gesleept. De prijs bestaat uit een bedrag van 3000 euro, een lunch met Tom de Swaan van ABN AMRO en een dag meelopen met de bestuursvoorzitter van ConQuaestor.