“Boekhoudkennis mag niet verloren gaan”

Boekhouden is een onderschat vakgebied, vindt Marinda van Harskamp. Klopt, veel handmatig werk gaat verdwijnen de komende jaren, maar boekhoudkennis blijft belangrijk voor bedrijven. “Je hebt boekhoudkennis nodig om je systemen te kunnen inrichten en om je informatieprocessen goed te laten lopen”, aldus de finance professional – die naast haar werk als Global Finance Stream Leader bij IKEA Group ook actief is als coach en auteur. “Ook bij (big) data analyse kan het erg nuttig zijn om mensen bij te betrekken met boekhoudkennis.”

Compliance is een andere reden waarom boekhoudkennis behouden moet blijven in organisaties, zeker bij internationaal opererende bedrijven. “Je kunt de regels wel onzin vinden, maar je moet er nog steeds aan voldoen”, aldus Van Harskamp die in de internationale omgeving van IKEA met zeer veel complexe regelgeving te maken krijgt. “Dat is nog lang niet te automatiseren.”

Als we nu niks doen om die kennis te behouden, vreest Van Harskamp, zal hetzelfde gebeuren als in de bankensector: “Mensen die daar overbodig zijn geworden door automatisering zijn op straat komen te staan. Er is nooit in hen geïnvesteerd om ze klaar te stomen voor de toekomst. Die fout moeten we niet opnieuw maken. Als je boekhoudkennis- en ervaring hebt, zijn er veel mogelijkheden waarin je je kunt doorontwikkelen. Alleen is er nu helemaal niks: er zijn geen vacatures en er zijn geen opleidingen. Dat moet veranderen. We moeten met deze groep aan de slag.” 

De kunst van het boekhouden
Boekhouding wordt voor de meesten pas interessant wanneer het in een rapport staat en naar group reporting gaat. Die informatie komt in de financiële media en beweegt vervolgens de markt. “De output-kant van het boekhoudproces vindt iedereen geweldig, maar er is zeer weinig interesse in de input-kant en het proces”, aldus Van Harskamp. “Terwijl die ervoor moet zorgen dat die output-kant – waarmee we de organisatie aansturen – klopt. Financiële transacties komen overal in voor; het is een immense klus om die allemaal kloppend in de boekhouding te krijgen. Dat is een eye opener voor veel mensen. Een goede boekhouder heeft echte interesse in het proces van transactieverwerking en vindt het heerlijk om die gigantische puzzel kloppend te krijgen.” 

Nieuw perspectief
Door automatisering verdwijnt de komende jaren steeds meer handmatig werk, maar Van Harskamp is bang dat hiermee ook de boekhoudkennis verdwijnt. Om dat te voorkomen moeten er een aantal dingen gebeuren. Het moet in opleidingen veel meer aan bod komen, zegt de coach. “Het zit nu vaak op MBO niveau, maar dat moet opgetrokken worden naar HBO-niveau omdat er straks veel meer van hen gevraagd wordt. Daarnaast moeten we met de menskant van boekhouders aan de slag. Als je systemen implementeert, processen optimaliseert of structuren bouwt, hebben echte boekhouders niet altijd de visie hoe ze dat kunnen doen. Dan komt het onderwerp persoonlijkheid weer terug. Waar ben jij sterk in? Uitvoering hebben we niet meer nodig. Je moet het bredere perspectief zien en door willen groeien en leren.”

Van Harskamp deelt vier richtingen waarin de boekhoud-professional zich kan doorontwikkelen. 

Een eerste richting waarin de boekhouder zich kan ontwikkeling is de automatisering van boekhouden. Hier is Van Harskamp zelf zeer passievol over getuige haar werk als procesontwerper bij IKEA en haar recente boek ‘Accounting Architecture Model’. Hierin beschrijft ze een door haar zelf ontwikkeld model om de boekhouding en de onderliggende systemen in te richten vanuit een integrale en bedrijfskundige ontwerpaanpak. 

Van Harskamp: “Wanneer je er, zoals ik, plezier aan beleef om zoveel mogelijk te automatiseren, dan moet je zoveel mogelijk leren over IT. En andersom, IT-mensen moeten boekhouden leren zodat de systeeminrichting en de financiële transacties zo goed mogelijk in de boeken komen en relevante data eruit wordt gehaald. Daar zal in de toekomst een enorme behoefte aan ontstaan. Als IT-mensen boekhoudsystemen gaan inrichten zonder boekhoudkennis, dan komt dat niet goed. Je moet de inrichting doen vanuit boekhoudperspectief, niet vanuit systeemperspectief.” 

Een andere optie die de boekhouder heeft is controller worden. Meestal past de rol van financial controller het beste bij het persoonlijkheidsprofiel van de boekhouder. Om de slag naar financial controller te maken moet je vooral analytisch zijn en ervoor willen zorgdragen dat alles cijfermatig klopt. “Control is hierbij het bekende woord waar het om draait”, aldus Van Harskamp. “De business controller daarentegen kent en werkt met de financiële cijfers, maar gebruikt deze niet vanuit control, maar als één van de middelen om met de business te werken en deze te helpen sturen. Het geven van presentaties en communiceren in het algemeen is geen probleem voor de business controller.” 

Dan heb je ook nog mensen die houden van de structuur van accounting en gaan bepalen hoe hun organisatie dit het beste kan inrichten, stelt Van Harskamp. “Wat ga je outsourcen en wat niet? Wat doe je met standaardisatie? Wat voor modellen gebruik je allemaal? Wat doe je met shared services? Ga je werken met één chart of accounts? Bij deze rol komt een stuk communicatie kijken, want je moet de organisatiecultuur goed kennen en weten hoe je mensen aanspreekt. Dit kan niet vanuit hiërarchie.”  

Je kunt je tot slot ook richten op business process management. “In veel organisaties zie je al functies voor procesleiders in purchase-to-pay, order-to-cash en record-to-report, maar business proces management is ook een vak apart”, aldus Van Harskamp. “Je kunt met Lean Six Sigma alle informatieprocessen, inclusief het boekhoudproces, gaan herinrichten.”

Blik in de toekomst 
Tot slot bespreken we de toekomst van de finance afdeling. Van Harskamp denkt en hoopt dat het vakgebied over tien jaar heel ver geautomatiseerd is en veel meer verspreid door de organisatie zit. “Die kennis zal bij ICT of proces management liggen of een afdeling met een andere naam. De basis en verantwoordelijkheid zal wel bij finance blijven liggen. Verder zal verregaande analyse plaatsvinden op alle data, maar dat is weer een ander vakgebied.”

Zelf heeft Van Harskamp zich ontwikkeld als coach en trainer van financials om hen te helpen de omslag te maken. “Het is vooral belangrijk bewustzijn te ontwikkelen over hoe je persoonlijkheid in elkaar zit en welke toekomstige financiële rol daar het beste bij past. Bij boekhouding houdt je van details en structuur, en wil je graag zorgdragen dat het proces goed loopt; een financial controller is veel meer de rationele analist en de business controller is meer een adviseur die de business helpt navigeren. Je moet weten waar je energie van krijgt en waar je waarde kunt toevoegen. Coaching, Neuro Linguistisch Programmeren en de MBTI (Myers Briggs Type Indicator) kunnen daarbij goed helpen.”

Marinda van Harskamp is boekhoud professional met tientallen jaren internationale ervaring binnen het vakgebied. In haar dagelijkse rol bij een vooraanstaande multinational is ze verantwoordelijk voor meerdere internationale projecten en opdrachten met betrekking tot het ontwerp en inrichting van de boekhoudfunctie. Naast haar vaktechnische rol is ze ook internationaal actief als gediplomeerd trainer en coach op het gebied van persoonlijke ontwikkeling. Gedreven vanuit haar filosofie spark to ignite movement is het haar ambitie om mensen te inspireren om de boekhouding vanuit een ander perspectief te bekijken en te benaderen en om zichzelf en de functie van de boekhouding te ontwikkelen tot een professioneel en volwaardig onderdeel binnen organisaties. Vanuit deze ambitie en alle opgedane kennis, inzichten en ervaring heeft ze het Accounting Architecture Model (www.accounting-architecture.com) ontwikkeld en in het boek met gelijknamige titel uitgewerkt. Zie: www.accounting-architecture.com/accounting-architecture/het-boek/