(Blog) Een hoge prijs

Kapitalisme en de steeds vernietigender (actuele) variant ‘aandeelhouderskapitalisme’, is de veroorzaker van het ‘stockholmsyndroom’ van de westerse wereld – het verschijnsel dat iemand die is gegijzeld sympathie krijgt voor de gijzelnemer. Na een worsteling van vele decennia met deze veeleisende indringer, zijn we te veel en steeds onvoorwaardelijker van hem gaan houden. En we kunnen ons ook moeilijk voorstellen dat veel van wat onze wereld en planeet nu extreem bedreigt, juist dáárin zijn oorsprong vindt. De dystopie ligt in de utopie besloten.

Het heeft er veel van weg dat bestuurlijke oplossingen worden gezocht waar inherent geen echte problemen zijn (dat oogt wel energiek).

Zo laat CEO Hein Schumacher Unilever’s ooit ambitieuze milieudoelen varen, en Wael Sawan, CEO van Shell idem dito. En zij zijn helaas onder velen. Middellange termijn duurzaamheid kost nu vermeend teveel. Van dat negatieve effect op de kasstroom worden aandeelhouders niet blij en dat zou de topman weleens zijn baan kunnen kosten. Onzekerheid leidt tot een ‘horizon on their shoes’.

Als we systemisch dieper graven dan zien we een veelheid aan oorzaken van de opeenstapeling aan crises – voor ons vooral terug te voeren op de utopische drang naar blijvende groei en steeds hoger financieel rendement: de klimaatverandering waar teveel van wordt weggekeken, migratiestromen die we negatief duiden in financieel beheersmatige zin terwijl we wegkijken van het menselijke leed, doorslaande individualisering, en als haar tegenhanger een groeiende bureaucratie die zich via een woud aan regelgeving vervreemdt van haar burgers omdat het de menselijke maat ontbeert, een falend leiderschap in zowel de publieke als private sfeer, globalisering waarin steeds minder mensen hun weg nog vinden met als antwoord een groeiend en beklemmend nationalisme, politieke polarisatie, oplopende internationale spanningen en zo is de lijst lang. We putten alles uit: de veerkracht van de aarde (grondstoffen, luchtkwaliteit, bodemgesteldheid, watervoorraden, etc.), de veerkracht van de democratie (populisme, oorlogen, etc.), en niet in de laatste plaats de veerkracht van onszelf (burn-outs, ziekteverzuim, ‘quiet quitting’, etc.). We zijn beland in een wedstrijd van nachtmerries.

In die wedstrijd ‘wint’ de korte termijn het van ‘groen’, van innovatie, van brede maatschappelijke betrokkenheid. Dat klemt temeer daar het uiteindelijk de waarde van ondernemingen zwaar aantast. Zo wordt het oplopende langere termijn risico (o.a. klimaateffecten, grondstoffenproblematiek) onvoldoende meegewogen in (actuariële) waarderingsmodellen, neemt het risico van onverzekerbaarheid sterk toe daar waar (her)verzekeren de smeerolie van zaken doen is, en wordt verzekeren een luxeproduct (onbetaalbaar voor een toenemend aantal bedrijven én particulieren).

Het heeft er veel van weg dat bestuurlijke oplossingen worden gezocht waar inherent geen echte problemen zijn (dat oogt wel energiek), en dat er problemen zijn waar geen diepgravende oplossingen voor worden gezocht. Dát maakt besturen tot een achterhoedegevecht – nutteloos, bij een verloren zaak. Zoals psycholoog Willem Wagenaar ooit zei: als een probleem zo groot is dat we het niet kunnen oplossen, zoeken we een ander probleem dat we wel kunnen oplossen. Het is en blijft een vorm van struisvogelpolitiek. Bestuurlijke luiheid is geen kostenpost, luiheid heeft een prijs. Een hoge prijs.