Beleggen in / en dilemma’s

Het inzicht komt altijd achteraf, net als de ideeën over hoe het anders en beter kan. En soms ook de spijt. Aan deze waarheid moest ik aan denken bij de oproep aan pensioenfondsen om te laten zien dat kapitaal er ook is om de wereld te verbeteren.

Foute beleggingen ABP en SPMS
Deze oproep – niet voor het eerst dat er een dergelijk appèl werd gedaan – kwam onlangs tweemaal nadrukkelijk naar voren. Eerst een oproep van hoogleraren en medewerkers aan het bestuur van de Wageningen Universiteit om foute beleggingen van pensioenfonds ABP aan te kaarten. En ten tweede een oproep aan de Stichting Pensioenfonds Medisch Specialisten (SPMS) om niet meer te investeren in omstreden beleggingen.
Het pensioenfonds voor de medisch specialisten investeert in bierbrouwerijen, fastfood ketens en wapenfabrikanten – wat op gespannen voet zou staan met de eed die men als arts heeft afgelegd om de gezondheid van zijn medemens te bevorderen. Aardig gevonden – maar niet per se overtuigend aan elkaar te koppelen – al was het maar omdat specialisten per verrichting declareren. Bovendien, de meeste artsen gaan met de vervuilende auto naar het werk en op patiëntenbezoek, en met het milieubelastende vliegtuig op vakantie om de zinnen eens te verzetten.
De Wageningse hoogleraren en medewerkers riepen het ABP op te stoppen met beleggen in grote Braziliaanse vleesbedrijven. Deze (zouden) zijn betrokken bij grootschalige ontbossing van het Amazonegebied en illegale houtkap ten behoeve van sojaplantages en illegale veehouderij.

Rol pensioenfondsen of consument?
Natuurlijk is het een (heel) goede zaak dat deelnemers van pensioenfondsen ijveren voor een verantwoorde belegging van hun premies. Daarbij, pensioenfondsen vertegenwoordigen een fors kapitaal (alleen al in Nederland meer dam € 1.300 miljard). Dat geld kan worden ingezet om een mooiere wereld te realiseren. Idee daarbij is dat als pensioenfondsen niet meer willen investeren, bedrijven hun slechte gedrag zullen veranderen. Die relatie is nooit overtuigend aangetoond. Voor de ene vertrekkende belegger staat doorgaans de andere instappende belegger klaar. Pas als afnemers (consumenten, industriële partijen, inkopende overheidsinstanties) massaal afhaken, gaat gedrag op de helling.

Rendement of wereld verbeteren?
Daarbij, pensioenfondsen zijn het aan hun deelnemers verplicht verantwoord te beleggen – dus een zo hoog mogelijk rendement te halen. Immers, het geweeklaag (en erger) zou niet van de lucht zijn als er bij de deelnemers een brief op de mat ploft met de mededeling dat er zeer verantwoord is belegd, de wereld wat mooier is geworden – en dat er op de pensioenuitkering structureel wordt gekort…
Dat zou anders zijn als er ruimschoots voldoende mogelijkheden zouden zijn om een hoog rendement te halen met beleggingen die wel maatschappelijk verantwoord zijn. Maar dat is nog niet zo eenvoudig. De risicofactor die daarmee gepaard zou gaan, maakt beleggen weliswaar spannend, maar ook onvoorspelbaar.
En dát is nu juist wat bierbrouwerijen, fastfood ketens, de vleesverwerkende sector, en wapenfabrikanten kenmerkt: voorspelbare, stabiele én hoge kasstromen. Pas als er een moment komt waarop vervuilende en niet-duurzame ondernemingen niet meer zo rendabel zijn, volgt er verandering. Tot die tijd: worstelen met dilemma’s. En elke maand die mooie pensioenuitkering incasseren.

Door Leo van de Voort. Hij is bestuursadviseur bij Fuel for Living Strategies, voormalig directeur corporate finance Kempen & Co en auteur van het boek Vensters op waarde.