Aandeelhouderswaarde

Marx op primetime televisie: zo hard is de financiële crisis in Nederland aangekomen. De boekenkast is omgevallen en boven op de stapel boeken ligt Das Kapital uit 1867. De kapitalist is weer de vijand. Zelfs rapper Youssouf K rijmt erover. “Ik zeg peace tegen Karl en chill Hegel op z’n kop”, rapt hij. “Laat het gaan, laat het los, kijk wat het je kan leren, zie het als een mooie kans om terug te keren, naar een maatschappij, waar winst niet meer bestaat.”

De BV Nederland voelt de draaiende wind ook en schuifelt met de nieuwe windrichting mee. We gaan weg van het rauwe aandeelhouderskapitalisme, op zoek naar een nieuw, stabieler evenwicht. Cees Maas mocht een rapport schrijven waarin hij pleit voor het inperken van de macht van de aandeelhouder. Zonder de onophoudelijke roep van aandeelhouders om nog meer kortetermijnwinst was de situatie niet zo uit de hand gelopen.

In het herenakkoord dat Wouter Bos dit voorjaar met de bankentop sloot is de volgende bepaling opgenomen: ‘Allen nemen afstand van beloningssystemen in de financiële sector die aanzetten tot het nemen van onverantwoorde risico’s gericht op louter korte termijn en aandeelhouderswaarde.’

De wispelturige aandeelhouder is de rotte plek die we uit de maatschappij moeten snijden. Aandeelhouderswaarde is anno 2009 net zo uit de mode als skinny jeans en SUV’s. Nota bene bedenker Jack Welch zelf verklaarde onlangs sturen op aandeelhouderswaarde als strategie tot ‘het domste idee ooit’.

AANDEELHOUDERSKAPITALIST
De aandeelhouder staat er wat beduusd bij te kijken. Hij heeft in één jaar tijd de helft van zijn vermogen in rook zien opgaan, en dan krijgt deze ‘kapitalist’ nog de schuld ook. Werden de whizzkids van JP Morgan, die de CDO, CDS en andere weapons of mass destruction bedachten, werkelijk opgejaagd door aandeelhouders? Waren het aandeelhouders die de subprime-hypotheek aan de man brachten? En nam Fortis ABN-AMRO over vanwege aandeelhoudersdruk?

Natuurlijk niet. Niet-beursgenoteerde banken deden net zo dom. Duitse Landesbanken – in handen van de overheid – zaten tot de nek in het gifkrediet. Rabobank had ook een off-balance SIV. En de provincie Noord-Holland gooide honderd miljoen euro in een IJslandse put. Buiten de bankensector heeft de aandacht voor aandeelhouderswaarde bedrijven juist sterker en meer gefocust gemaakt.

Vriend en vijand zijn het erover eens dat we deze crisis zijn ingaan met een structureel robuust bedrijfsleven, dat over meer financiële buffers beschikt dan tijdens eerdere recessies. R&D-uitgaven zijn gestegen. In Nederland bijvoorbeeld gaven bedrijven in 2007 bijna 30 procent meer uit aan onderzoek en ontwikkeling dan vijf jaar eerder. Er zijn veel harde lessen te trekken uit de crisis. Maar dat sturen op aandeelhouderswaarde een slechte strategie is, hoort daar wat mij betreft niet