4 disruptieve krachten die de wereld gaan veranderen

Richard Dobbs en James Manyika van McKinsey betogen in hun nieuwe boek No Ordinary Disruption dat de huidige wereldeconomie op een grondige manier verandert dankzij vier disruptieve krachten.

De auteurs stellen dat tijdens de Industriële revolutie één grote kracht alles veranderde. De huidige transitie is heftiger, omdat deze gedreven wordt door vier fundamentele ontwrichtende krachten. In vergelijking met de Industriële Revolutie gaat de verandering tienmaal zo snel en op een veel grotere schaal. Iedereen is zich bewust van de veranderingen die zich voltrekken, maar het leeuwendeel van de mensen krijgt geen grip op de omvang en neveneffecten van de veranderingen. Bovendien versterken de vier disruptieve krachten elkaar waardoor zij gezamenlijk een historisch grote verandering creëeren. Dobbs en Manyika identificeren de volgende vier disruptieve krachten. 

Het zwaartepunt van economische activiteit en dynamiek verschuift naar opkomende markten zoals China en met name naar de grote steden binnen deze markten. Deze opkomende markten bevinden zich gelijktijdig in een industriële en urbane revolutie. In 2000 bevond het hoofdkantoor van 95 procent van de grootste bedrijven wereldwijd, zoals Shell en Coca-Cola, zich in ontwikkelde economiëen. McKinsey verwacht dat in 2025 China de thuisbasis is van meer grote bedrijven dan de Verenigde Staten of Europa. Het adviesbureau denkt dat tegen die tijd bijna de helft van ‘s werelds ondernemingen met een omzet van meer dan 1 miljard dollar zijn hoofdzetel in opkomende markten zal hebben. “In de afgelopen jaren klaagden medewerkers van het hoofdkantoor in Duitsland dat ze mij weinig zagen”, zei Josef Ackerman, voormalig CFO van Deutsche Bank. “De reden hiervoor is simpel: de groei vindt ergens anders plaats. In Azië, Latijns Amerika en het Midden-Oosten”.

Niet alleen verschuift een groot deel van de economische activiteit van ontwikkelde economieën naar opkomende markten, er is ook een grote verschuiving binnen opkomende markten. Over de afgelopen dertig jaar neemt de stedelijke bevolking met gemiddeld 65 miljoen personen per jaar toe. Dit betekent een jaarlijkse toename van zeven maal Chicago of 79 keer Amsterdam. Ongeveer de helft van de jaarlijkse groei in het wereldwijde BBP tussen 2010 en 2025 wordt gegenereerd in 440 steden in opkomende markten. Dit betreft niet alleen bekende steden zoals Mumbai, Dubai en Shanghai. Deze groei is ook afkomstig van onbekendere steden, zoals het Taiwanese Hsinchu en de Braziliaanse regio Santa Catarina met de hoofdstad Florianopolis. In 2010 bedroeg het BBP van het Chinese Tianjin circa 130 miljard dollar, ongeveer dezelfde omvang als dat van de Zweedse hoofdstad Stockholm. In 2025 ligt het BBP van Tianjin vermoedelijk op 625 miljard dollar. Min of meer hetzelfde niveau als geheel Zweden. 

De omvang, reikwijdte en economische impact van technologische veranderingen zijn steeds groter. Technologische innovaties als de drukpers, de stoommachine en het internet hebben altijd een belangrijke rol gespeeld in het veranderen van de status quo. Het belangrijkste verschil met vandaag de dag is de enorme snelheid waarmee nieuwe technologieën onze levens veranderen. Pas 50 jaar na de uitvinding van de telefoon had de helft van de Amerikaanse huishoudens een telefoon thuis. Bij de radio duurde het nog maar 38 jaar voordat er 50 miljoen luisteraars waren bereikt. Facebook daarentegen had binnen het eerste jaar zes miljoen gebruikers. In de vijf jaar daarna groeide dit aantal tot meer dan 600 miljoen gebruikers. Bovendien nodigt een snellere ingebruikname door consumenten uit tot een snellere innovatie. In 2009, twee jaar na de introductie van de iPhone, waren er 150.000 apps ontwikkeld. In 2014 was dit aantal al gegroeid naar 1,2 miljoen apps. Gebruikers hadden inmiddels al meer dan 75 miljard apps gedownload. De rappe toename en verspreiding van innovatie lijkt te gaan leiden tot een exponentiële groei die sneller is dan de menselijke intuïtie kan verwerken. 

Dit proces wordt nog versterkt door de schier oneindige hoeveelheid data die consumenten en bedrijven beschikbaar hebben. Nieuwe technologieën stellen miljarden inwoners van opkomende markten een economische groei in het vooruitzicht die ondenkbaar zou zijn zonder mobiel internet.Twintig jaar geleden had slechts drie procent van de wereldbevolking een mobiele telefoon. Anno nu heeft twee derde van de aardbewoners een mobiele telefoon, terwijl een derde van de wereldbevolking in staat is om te communiceren via internet. De snelle opname van nieuwe technologieën verkort wel de levenscyclus van bedrijven en dwingt bestuurders om keuzes te maken. 

De menselijke bevolking wordt steeds ouder. Geboortecijfers lopen terug en de wereldbevolking vergrijst in een drastisch tempo. Sommige meer ontwikkelde economieën, zoals Japan en Rusland, hebben hun bevolkingsomvang in de afgelopen jaren zien afnemen. Een trend die zich zal uitbreiden naar China en Latijns Amerika. Mogelijk belanden we voor het eerst in de menselijke geschiedenis op een punt waarin de wereldpopulatie niet verder groeit. Dertig jaar geleden leefde slechts een fractie van de wereldbevolking in landen waar het geboortecijfer onder de 2,1 kinderen per vrouw lag, het niveau waarop elke generatie vervangen wordt. In 2013 woonde ongeveer 60 procent van de wereldbevolking in een land waar het geboortecijfer onder de 2,1 kind per vrouw lag. De Europese Commissie verwacht dat in 2060 de bevolking van Duitsland met een vijfde gekrompen is. De Duitse beroepsbevolking is dan afgenomen van 54 miljoen in 2010 naar 36 miljoen in 2060. Ook in ontwikkelende economieën daalt het geboortecijfer. In de jaren zeventig van de vorige eeuw kregen Thaise vrouwen gemiddeld 5 kinderen, tegenover 1,4 nu. Een kleinere beroepsbevolking dwingt ons om de productiviteit te stimuleren en het economisch (groei)potentieel te overdenken. De zorg voor een grote groep ouderen zal hoe dan ook een stevige druk op de overheidsfinancien leggen. 

De laatste ontwrichtende factor is de mate waarin de wereld tegenwoordig verbonden is door handel en stromen van kapitaal, informatie en personen. Sommige van deze ‘flows’, zoals handel en finance zijn al lange tijd onderdeel van globalisering. Toch zijn er grote veranderingen in de laatste decennia. Grote verbindingen tussen hubs in Europa en Noord-Amerika zijn vervangen door een globaal en complex netwerk. Azië is onderweg om de grootste handelsregio van de wereld te worden. Handel tussen opkomende markten maakt een steeds groter deel van de wereldhandel uit. De omvang van de handel tussen China en Afrika is gestegen van 9 miljard dollar in 2000 naar 211 miljard in 2012. Mondiale kapitaalstromen zijn 25 keer zo groot geworden tussen 1980 en 2007. Meer dan een miljard mensen staken in 2009 grenzen over, ruim vijf keer zoveel als in 1980. Al deze ontwikkelingen kwamen in 2008 enigszins tot stilstand en herstellen nog maar mondjesmaat. Desalniettemin leidt technologie tot een steeds hogere mate van interconnectiviteit en een nieuwe fase in globalisering. 

Deze vier ontwrichtende krachten namen in snelheid toe, groeiden in schaal en hebben sinds het begin van de eeuwwisseling gezamenlijk een stevige impact op de wereldeconomie. Vandaag de dag zijn er ontwrichtende patronen in vrijwel iedere markt en sector van de wereldeconomie, zelfs in ieder aspect van ons leven. Overal waar we kijken creëeren en verstoren disruptieve krachten trends. Doordat de vier krachten tegelijkertijd plaatsvinden verandert de wereld radicaal en ontstaat er een wereld die sterk verschilt van de plek waar velen van ons opgroeiden. 

Voorspellingen en plannen die gemaakt zijn op basis van extrapolatie van de recente geschiedenis kunnen door de snelle veranderingen de prullenbak in. Veel aannames, ontwikkelingen en gewoonten die zo lang waardevol waren beginnen hun kracht te verliezen. Nooit hadden we – letterlijk – meer data onder handen. De iPhone of Samsung Galaxy bevat veel meer rekenkracht en informatie dan de oorspronkelijke supercomputer. Toch leven we nog steeds in een wereld waar professionele analisten regelmatig verrast worden. Dit is grotendeels te wijten aan het feit dat veel van onze beslissingen stoelen op intuïtie. 

Onze intuïtie wordt gevormd door eerdere ervaringen en ideeën uit een tijd waarin veranderingen stapsgewijs plaatsvonden en zelfs enigszins voorspelbaar waren. Dankzij globalisering konden partijen gemakkelijke nieuwe markten betreden. De arbeidsmarkten functioneerden redelijk goed en grondstofprijzen daalden. De wereld zit nu echter niet meer op dezelfde manier in elkaar en zal waarschijnlijk ook niet meer zo zijn. Als wij intuïtief beslissingen maken op basis van zaken die we in de achteruitkijkspiegel zien maken we mogelijk grove fouten. In de nieuwe wereld moeten bestuurders, beleidsmakers en andere individuen hun intuïties grondig onderzoeken en aanpassen waar nodig. 

Hoewel dit tijdperk misschien onstuimig mag aanvoelen, biedt deze tijd ook genoeg kansen. Er ligt nog genoeg werk op ons te wachten. We moeten ons realiseren dat veel van wat wij denken te weten over de wereld onjuist is. We moeten grip proberen te krijgen op de disruptieve krachten die de wereldeconomie veranderen. We moeten identificeren aan welke langdurige trends een einde komt. We moeten de moed en inzichten ontwikkelen om te beantwoorden aan deze veranderingen. Het proces van het aanpassen van onze interne navigatiesysteem kan niet snel genoeg beginnen. Er is een sterke noodzaak om ons aan te passen aan de nieuwe realiteit. Maar de geschiedenis leert dat de mens zich langzaam aanpast aan verandering. We hebben de neiging om de toekomst te scheppen naar het evenbeeld van het recente verleden. Het herzien van de aannames over de wereld waarin wij leven zal velen van ons kwetsbaar maken. Maar het verkrijgen van een duidelijk perspectief op hoe wij moeten omgaan met het snel veranderende landschap is de sleutel naar succes.