3 manieren om risicoscore te bepalen

In de theorie boekjes lees je dat een risico ‘kans x gevolg’ is. Als je kans en gevolg op een 5 puntenschaal van zeer klein tot zeer groot een waarde geeft van 1 tot 5 dan is de risicoscore eenvoudig te bepalen als product van kans en gevolg. De risicoscore varieert dan van 1 – 25 zoals onderstaande afbeelding illustreert.

Meerdere gevolgtypen in risicomanagement

Als het bij kans x gevolg blijft kan iedereen het nog volgen, maar veel organisaties maken onderscheid naar verschillende gevolgtypen zoals Imago, Financieel, Letsel, Tijd, Doelstelling, etc. Ook methoden voor project risicomanagement zoals RISMAN maken onderscheid naar Geld, Tijd, Kwaliteit, Organisatie, etc. gevolgen.

En dan wordt het complexer. Want als je meerdere gevolgtypen hebt, hoe groot is dan het risico als je het in 1 getal wilt uitdrukken?

1) Gemiddelde waarde methode

Een voorbeeld: Woningcorporatie Beter Wonen loopt het risico dat er teveel woningen leegstaan in het verhuur mutatieproces. De financiële gevolgen hebben een score 2, het risico heeft een groot imago gevolg (te veel leegstand is niet goed en ligt door de krappe woningmarkt politiek onder een vergrootglas) met een score 5, en de impact op de doelstelling ‘Beschikbaarheid woningen’ heeft een score 2. De kans heeft een score 3.
Het gemiddelde van de 3 gevolgen is (2 + 5 + 2) / 3 = 3. Kans x Impact is dan 3 x 3 = 9.

Op een schaal van 1-25 scoort het risico uit het voorbeeld relatief laag en staat het niet in de top 10. De hoge Imago score verdwijnt in het gemiddelde.

2) Hoogste waarde methode

Een andere manier om zichtbaar te maken welke risico belangrijk is, is om voor de formule kans x gevolg het gevolgtype te pakken met de hoogste score. In dit voorbeeld het imagogevolg. De risicoscore wordt dan: kans 3 x Imago 5 = 15, wat het risico al wat hoger plaatst in de ranking van alle risico’s.

3) Individuele gevolg type methode

De gevolgen van risico’s bij elkaar ‘optellen’ blijft het optellen van appels en peren. Financiële gevolgen zijn nu eenmaal wat anders dan Tijd gevolgen of Imago gevolgen. Er zijn heel wat formules met wegingen tussen deze factoren, maar voor ieder risico kan het belang van de wegingsfactor weer anders zijn. Moeilijke materie. Een eenvoudiger oplossing is om in ieder geval per gevolgtype een heat map te maken zoals in onderstaand voorbeeld. Als er 3 gevolgtypen zijn, zijn er ook 3 heat maps. Per type gevolg kun je dan in de heat map zien of er risico’s zijn met grote gevolgen (in de voorbeeld heat map staan aantallen waarop kan worden doorgeklikt voor de daadwerkelijke risico’s). Dat geeft inzicht in de grote risico’s per gevolgtype, zodat alle relevante grote risico’s de nodige aandacht krijgen en niet verloren gaan in de bepaling van een gemiddelde.

Deze methode gaat eigenlijk uit van een risicoscore per gevolgtype. Met 3 gevolgtypen zou je 3 x de top 5 kunnen weergeven om zicht te krijgen op de belangrijkste risico’s.

Een heat map waarin meerdere gevolgtypen in 1 gevolg waarde worden uitgedrukt (methode 1 of 2) heeft niet zoveel zin. Bij methode 1 worden veel risico’s erg gemiddeld en bij methode 2 staan relatief veel risico’s in het rood. Als een heat map wordt gemaakt waarin meerdere gevolgtypen in 1 getal worden uitgedrukt, is het altijd aan te bevelen om ook afzonderlijke heat maps per gevolgtype weer te geven.

Welke methode kiezen?

In de praktijk wordt methode 1 het meest gekozen, maar komt methode 2 ook regelmatig voor. Methode 3 komt iets minder vaak voor, maar is aan te bevelen in combinatie met methode 1 of 2. Deze methode geeft immers aanvullend inzicht in het belang van de afzonderlijke gevolgen. Ons voorbeeldrisico komt voor Imagogevolg apart immers in het rood en krijgt daarvoor aandacht. In de gemiddelde methode staat het risico in het geel en krijt daardoor geen prioriteit.

Door Geert Haisma. Hij is directeur Fully in Control en al 25 jaar gericht op nieuwe ontwikkelingen die doelbereiking effectief en succesvol kunnen maken. Hij is verbonden aan Universiteit Twente en moderator van de public peer group van het Controllers Netwerk.