Samen sneller leren dan je schaduw

Sneller rapporteren dan je schaduw is geen optie. Maar complexe vraagstukken gaan niet vanzelf weg. Net zoals ze niet eenvoudiger worden door het opstellen van strakke ethische codes of governance richtlijnen. Hoe krijgt u als finance professional wel inzicht in een lastig vraagstuk met allerlei verschillende belangen en morele afwegingen? 

Complexe vraagstukken vragen niet om een eenzame cowboy, maar kunnen het beste doorgrond worden door ze te bespreken met meerdere personen met verschillende perspectieven. Misschien denkt u nu meteen met afgrijzen aan eindeloos vergaderen in grauwe zaaltjes met onnavolgbare monologen en bestofte notulen. Dat siert u, want die vorm van overleggen werkt inderdaad niet om tot gedragen inzichten en oplossingen te komen. 

Overleggen krijgt pas kleur en betekenis wanneer de bijeenkomst gestructureerd wordt. Een weloverwogen voorbereiding en een op het proces sturende voorzitter zijn daarvoor van groot belang. Al die voorbereiding hoeft u niet zelf te bedenken. Grote geesten zijn u voorgegaan, zoals Socrates met de op zijn aanpak gebaseerde ‘Socratische gespreksvoering’, Edward de Bono met perspectiefwissel door de ‘hoeden’ en Taiichi Ohno met ‘5x waarom’. Een dergelijke voorbereiding valt ook terug te vinden in het Moreel Intervisie Model van Nyenrode, gepubliceerd op de website van de NBA. Bij al deze methoden is het belangrijk om een concreet, door u zelf meegemaakt voorval te bespreken via de voorgestelde structuur. Niet een abstracte hypothese inbrengen, stiekem vragen overslaan of ‘het zal wel’ denken. Bespreken, bevragen en vooral: naar elkaar luisteren.

Want enerzijds is een intervisiebijeenkomst het feestje van de inbrenger van het vraagstuk. Door concreet te vertellen wat het vraagstuk is en door het beantwoorden van de vragen, krijgt u als inbrenger veel inzicht in wat er speelt en wat u kunt doen. Als dit de enige opbrengst was, zou intervisie niets meer zijn dan ‘samen voor de ander’. Daar is niets mis mee, maar intervisie is ook nog ‘samen voor ons eigen’. Het luisteren en meedenken met de ander levert namelijk ook veel inzicht op. Het is niet voor niets dat er zoveel boeken over management en veranderen zijn, dit komt door de gedeelde basis van complexe vraagstukken in organisaties. Samen een vraagstuk bespreken levert inzicht op in de complexiteit en maatschappelijke relevantie.

Het is natuurlijk een luxe om de tijd te hebben voor gestructureerd beraad wanneer u merkt dat u verwikkeld bent in een lastig vraagstuk. Vaak hebben we immers het idee dat er meteen ook gehandeld moet worden. Gelukkig is dat idee van tijdsdruk niet altijd correct. Daarnaast is juist dit verlangen om snel en kundig om te kunnen gaan met lastige vraagstukken een argument voor gerichte professionalisering. Professionaliteit is immers nooit af, maar vraagt om permanente educatie. 

Mijn eigen onderzoek naar het professionaliseringsaanbod voor Controllers, maakte duidelijk dat mogelijkheden voor intervisie en leren van de praktijk beschikbaar zijn. Leren van elkaar oftewel netwerk-leren loopt via ongestructureerd digitaal aanbod (LinkedIn discussies) via sociale samenkomsten (regioborrels, jaarcongressen, FM-club) naar gestructureerd aanbod (intervisiebijeenkomsten, Controllers Netwerk, co-creatieve sessies). Er kan van elkaar geleerd worden in een losse discussie op een vertrouwde plek, al is het alleen al dat je als financial niet solistisch hoeft te werken en denken. Niet iedere ‘community’ is ook een ‘community-of-practice’, een vertrouwde vaste groep waarin gericht met elkaar geleerd wordt van samen aan een vraagstuk werken, maar kan er wel de kans voor bieden. Een ontmoeting bij een jaarcongres kan leiden tot het zelf oprichten van een intervisiegroep. Samen levert ook voor uzelf meer op.

Nu is het samenwerken en samen leren soms net zo complex als de vraagstukken. Professionalisering wordt (natuurlijk niet door u) nogal eens gezien als afvinkbare Permanente Educatie. Het gaat echter om persoonlijke ontwikkeling, die u net als Jolly Jumper bijstaat en daar brengt waar u heen wilt. U heeft daarbij de teugels in handen en kunt eisen stellen aan vorm en inhoud. Hopelijk geeft dit artikel input om professionalisering een praktijkgerichte en samenwerkende vorm te geven. Het is de moeite waard, want met gezamenlijk en gestructureerd uitwisselen van ervaringen is het mogelijk om plezier te beleven aan taaie vraagstukken, zoals de titel luidt van het boek van Hans Vermaak (2015). Meer Socrates, minder Excel. Meer leren in community, minder in schoolbanken. Minder monoloog, meer moed en vermaak.

Marion Smit is docent en onderzoeker bij de Hogeschool van Amsterdam. Zij geeft les in Afstuderen en Loopbaancoaching. Haar promotieonderzoek richt zich op de verhalen over ‘morele moed’ (professionele weerbaarheid) van Business Controllers; hoe bedreigend is de sociale omgeving en wat zijn bemoedigende factoren? Daarnaast geeft zij workshops Ethiek en treedt zij op als dagvoorzitter.