Financiering en risicodekking bij internationale handel

Door de eeuwen heen is door Nederlandse ondernemingen veel internationaal handel gedreven. We zijn er een ontwikkeld en welvarend land door geworden en ook vandaag de dag doen steeds meer Nederlandse ondernemingen zaken met het buitenland. Ook veel mkb’ers worden spelers op de wereldmarkt om beter te kunnen concurreren of extra groeikansen te benutten.

Als een van de partijen dit zelf financiert, kan dit grote gevolgen hebben voor het werkkapitaal, met name als meerdere afnemers of leveranciers tegelijk krediet krijgen. Verder is er sprake van een commercieel risico van het niet nakomen van verplichtingen. En bij internationale transacties komen ook nog economische en politieke risico’s kijken.

Om deze onzekerheid te reduceren en tegelijkertijd een aankoop te financieren, bestaan er al lange tijd verschillende diensten die traditioneel gezien door het bankwezen worden aangeboden.

Handelskrediet is bijna zo oud als de handel zelf. Sinds bestellingen werden geplaatst bij reizende handelskaravanen en de koopvaardij, is er door financiële partijen krediet verstrekt om deze reizen mogelijk te maken. De noodzaak om vooraf voor goederen te betalen en de distributieketen te financieren is er altijd geweest. Wel zijn er door de eeuwen steeds nieuwe oplossingen ontwikkeld voor dit probleem. Voordat we deze bespreken, maken we eerst onderscheid tussen soorten financiering.

Bij voorfinanciering wordt de periode gefinancierd van de betaling voor de producten tot de levering daarvan. Als de goederen worden doorverkocht en de klant een betalingstermijn heeft, valt de financiering daarvan onder nafinanciering. 

Bij de hierna besproken vormen van financiering gaat het om voorfinanciering, nafinanciering of een combinatie van beide.

 

Bij het documentair krediet komen exporteur en importeur van tevoren hun verplichtingen overeen. De bank van de koper verbindt zich ertoe om de buitenlandse leverancier het bedrag van zijn schuldvordering te betalen, mits hij de documenten voorlegt die bewijzen dat hij zijn eigen contractuele verplichtingen correct heeft uitgevoerd. 

De documenten moeten worden aangeleverd volgens de voorwaarden van het documentair krediet die zijn opgesteld door de Internationale Kamer van Koophandel in Parijs (ICC). Met deze overeenkomst loopt de exporteur geen debiteurenrisico meer, maar nog wel het bankenrisico en het politieke of economische risico. Als hij ook deze risico’s wil afdekken, kan hij de bank van de afnemer vragen om het documentair krediet te confirmeren. Het documentair krediet geeft de afnemer zekerheid van levering en de leverancier zekerheid van betaling. Vanwege de relatief hoge kosten en complexe administratie is deze betalingswijze met name geschikt bij aanzienlijk commercieel en/of politiek risico. 

Bij een documentair incasso maakt de leverancier na het sluiten van het handelscontract de commerciële en transportdocumenten over aan zijn bankier. Deze overhandigt ze aan de correspondent in het land van de koper met de instructie ze tegen betaling of tegen acceptatie van een handelspapier aan de koper over te dragen. Als de koper en de verkoper elkaar kennen en er geen politieke en economische onrust is, kan deze optie goedkoper zijn dan een documentair krediet.

Rekening courant als vorm van krediet is een verhouding tussen twee partijen, waarbinnen vorderingen voortdurend tegen elkaar worden verrekend. De meest gangbare vorm is het kaskrediet. Deze financieringsvorm is vooral geschikt voor de korte termijn. Een voordeel is dat het krediet op ieder moment met ieder bedrag kan worden afgelost. Op lange termijn, staan daar door variabele rente wel relatief hoge kosten tegenover. Ook zijn vaak effecten of activa als onderpand vereist. Uiteraard gaat het hier alleen om kredietverlening en moeten eventuele economische, politieke en commerciële risico’s apart worden afgedekt.

Als de afnemer pas bij levering of na ontvangst van de goederen betaalt, verstrekt hij daarmee zelf krediet aan de afnemer. Als dit krediet met eigen middelen wordt gefinancierd, zal de leverancier het commerciële risico vrijwel zeker willen verzekeren door middel van een kredietverzekering. Een kredietverzekering is een verzekering die een leverancier bescherming biedt tegen het risico dat een afnemer de aan hem geleverde goederen en diensten niet kan betalen. Bijvoorbeeld als de afnemer failliet gaat of in surseance van betaling is geraakt. 

Ook dekt een kredietverzekering vaak het politieke risico. De afnemer kan op deze manier zijn inkoop financieren totdat hij de goederen ontvangt of tot het verstrijken van de betalingstermijn. Een kredietverzekering is alleen zinvol voor de leverancier als de premie opweegt tegen het risico op een faillissement. De verzekeraar keert alleen uit als de afnemer werkelijk niet kan betalen.

Factoring is een vorm van nafinanciering waarbij de debiteurenportefeuille wordt uitbesteed aan een externe partner, ook wel factor genoemd. Deze financiert (een deel van) de debiteurenportefeuille, maar kan ook het volledige debiteurenbeheer en de incasso overnemen. In sommige landen wordt de term factoring alleen gebruikt voor het verkopen van de debiteurenportefeuille en wordt het lenen met de debiteurenportefeuille als onderpand ‘invoice discounting’ genoemd.

In beide gevallen ontvangt de opdrachtgever tot 80% van de overgedragen debiteurenportefeuille als vooruitbetaling. Van het resterende bedrag wordt door de factormaatschappij een percentage afgetrokken voor administratiekosten en rente. Een factormaatschappij is gespecialiseerd in debiteurenbeheer en kan risico’s beter beheersen. De opdrachtgever heeft snel toegang tot werkkapitaal en hoeft zich over het innen van vorderingen dan geen zorgen meer te maken, maar daar hangt wel een prijskaartje aan. Voor groei is het belangrijk om een goede cashflow te hebben, maar als de winstmarge hier teveel onder leidt, wordt groei op lange termijn bemoeilijkt.

Trade finance is in Nederland een relatief nieuwe dienst. Bij trade finance worden ingekochte voorraden tijdelijk gefinancierd door een gespecialiseerde kredietverstrekker. De importeur en de leverancier moeten beide een akkoord ondertekenen. Na het uitvoeren van het due diligence-onderzoek, kunnen de importeur en de leverancier documenten uitwisselen zoals ze gewend zijn. De leverancier wordt onmiddellijk en zonder regres betaald. De afnemer kan de goederen na ontvangst doorverkopen en betaalt de crediteur terug zodra hij het geld heeft ontvangen. 

In plaats van de goederen als onderpand te gebruiken, wordt het risico gedekt met een kredietverzekering. Daardoor kan deze vorm van krediet naast bijvoorbeeld een lening bij een bank bestaan. Importeurs kunnen met contante betaling betere prijzen en voorwaarden bedingen. Ook kan contante betaling de relatie met leveranciers verbeteren.

Aan de besproken vormen van handelsfinanciering voor internationale ondernemers zijn afhankelijk van de criteria makkelijk nog enkele toe te voegen, maar een uitputtende opsomming is niet het doel van dit artikel. Het is belangrijk dat financiële dienstverleners blijven zoeken naar producten en diensten die het internationaal zakendoen veiliger en makkelijker maken. Daarbij is het voorop stellen van het belang van de ondernemer essentieel.