Financieel Leiderschap in publieke sector: ‘Kenmerken van succesvolle publieke CFO’s’

Jan Bosman, directeur ConQuaestor, heet het publiek welkom. ‘Er is behoefte aan leiderschap in public finance’, begint hij. ‘Wij hebben onderzoek gedaan naar de kenmerken van publieke financiële leiders. Wat wordt er nou van jullie gevraagd? Één conclusie wil ik alvast met jullie delen: de public financial leader bestaat niet. Ieder van jullie heeft zijn eigen formule om succesvol te zijn. Laten we daarom van elkaar leren vandaag.’

Veranderende eisen aan publieke CFO
Op het podium verschijnt ConQuaestoriaan Mark Telgenkamp die de resultaten van het onderzoek kort toelicht. ‘Er is een duidelijk een verandering zichtbaar in de eisen die aan een publieke CFO gesteld worden. Dat zijn;
1. Ontwikkeling van budgetbewaker naar business decisionmaker;
2. Blik verschuift van binnen naar buiten;
3. Naast vakkennis verwacht men ook goede inter-persoonlijke vaardigheden;
4. Integer handelen blijft basisvoorwaarde.’

‘Daarnaast’, vervolgt Telgenkamp, ‘vragen dalende budgetten om radicale innovatie. CFO’s moeten meebeslissen en duidelijke strategische keuzes maken. Ook hebben publieke organisaties te maken met veranderende financiering, zoals betalende klanten. Daarom is de traditionele focus van kostenoriëntatie verschoven naar meer business en strategische oriëntatie.’

Telgenkamp legt een stelling aan het publiek voor: ‘Elke publieke organisatie moet een CFO in het bestuur hebben.’ De meeste deelnemers zeggen hierop ‘ja’. Roelof te Velde (Provincie Zuid-Holland) vindt het niet noodzakelijk. ‘Zolang Finance maar betrokken is bij het begin van alle besluitvorming.’ Een andere deelnemer betoogt dat de CFO niet onafhankelijk is vanwege zijn rol in de besluitvorming. Daarom moet er altijd een goede concerncontroller onder hem zitten die meekijkt.’

Finance Transformatie bij Raad van de Rechtspraak
Na de presentatie van deze onderzoeksresultaten (meer vindt u hier) is het tijd voor enkele praktijkcases. Eerst aan het woord is Bernd Klein Schiphorst, Directeur Financiën Bedrijfsvoering & Toezicht bij de Raad van de Rechtspraak. ‘De Raad is een bijzondere organisatie. We zijn verantwoordelijk voor het beleid voor en de kwaliteit van de gerechten en de verdeling van de budgetten. We hebben 1 miljard euro budget en we behandelen 1,8 miljoen zaken per jaar.’
__________________________________________________________________________________

Opleiding Public Controller in een Week
Wilt u als public controller doorgroeien? Staat u als financial voor strategische uitdagingen tijdens bezuinigingen en decentralisaties? Werkt u of gaat u binnenkort werken als public financial maar heeft er niet voor gestudeerd? Volg dan de vijfdaagse opleiding Public Controller in een Week en ontdek direct de kennis, instrumenten, vaardigheden en kracht van coaching die u als public controller moet beheersen. Meer informatie en inschrijven.
__________________________________________________________________________________

’Graag neem ik jullie mee langs vier mijlpalen waar de finance functie een grote rol in heeft gespeeld.’

1. ‘In 2005 zijn we op een nieuwe manier van financiering overgestapt, namelijk van input naar output gestuurde financiering. Dat hebben we gedaan om verantwoording te kunnen afleggen en verschillende gerechten te kunnen vergelijken. De uitdaging voor finance was vooral draagvlak te krijgen bij de verschillende gerechten.’  

2. ‘De tweede mijlpaal zijn verschillende prijsonderhandelingen die we gevoerd hebben. Bij de invoering van de nieuwe financiering waren we bang dat dit ten koste van de kwaliteit zou gaan, dus moest er geld komen voor permanente educatie en extra rechteruren. Dat was in 2007. Vervolgens hadden we in 2009 de uitdaging ons budget te behouden. In 2012 kregen we ombuigingen voor onze kiezen. We hebben onderhandeld dat we daar aan gaan bijdragen, maar pas per 2016. Door onze bedrijfsvoering te centraliseren en processen te verbeteren hebben we straks minder budget nodig, is de gedachte.’

3. ‘In 2010 hebben we een shared service center opgericht. De bottleneck was dat dit gepaard ging met de invoering van een nieuw financieel systeem dat vertraging had opgelopen. We hebben toch doorgezet, want we hadden het SSC echt nodig om onze doelstellingen te bereiken.’

4. ‘Tot slot hebben we in 2013 met een zwaar jaar te maken. Het aantal zaken neemt vanwege de crisis en de oplopende griffioenkosten. Gezien onze output financiering heeft dat gevolgen voor ons budget. Voor finance betekent dat transparantie creëren en duidelijke strategische keuzes neerleggen bij de Raad.’

Crisismanagement bij Hogeschool Windesheim
De tweede spreker is Jan Willem Meinsma, Bestuurslid Hogeschool Windesheim. ‘Onze school heeft laatst behoorlijk in de schijnwerpers gestaan. Het waren spannende tijden waarin je als bestuurder niet weet of je de volgende week gaat halen.’

Meinsma’s visie is dat docenten weer trots moeten worden op hun vak, omdat anders de samenleving over ze heen valt. ‘Van financials willen ze echter niets weten, dus je moet het hebben van je charme. Wanneer je te maken krijgt met incidenten, moet de financial leader melden; we hadden problemen maar nu is alles weer op orde. Anders krijgt de hele sector direct regelgeving opgelegd, terwijl misschien maar een paar proces van de hogescholen fouten heeft gemaakt. Finance heeft een rol om aan te tonen dat het maar een incident betreft.’

’Bijvoorbeeld’, vervolgt Meinsma. ‘Als er geroepen wordt dat er fraude gepleegd is, maar het eigenlijk een systeemfout is, moet de Financial opstaan. Mensen: er is niet gefraudeerd met examens, maar in het systeem is steeds 1C in plaats van 1E ingetikt. De samenleving heeft hier recht op. Je moet de ruimte niet krijgen, maar je moet de ruimte pakken. Dit kan je wel een keer je baan kosten, maar dat moet dan maar. Alhoewel in deze tijd…’, voegt hij er met een glimlach aan toe.

Wil de Financial leader opstaan?
Na de praktijkcases wordt er in twee groepen verder gediscussieerd over het centrale thema financial leadership. Waar moet je aan voldoen? Is de eerste vraag. ‘Je moet vertrouwen verdienen door het gesprek aan te gaan en je informatievoorziening op orde te brengen’, zegt Klein Schiphorst. Ook moet je geloofwaardig zijn door het primaire proces te begrijpen. Zelf doe ik dat door regelmatig bij de gerechten langs te gaan als geïnteresseerd toehoorder.’ Op de hogeschool zorgt Meinsma voor geloofwaardigheid door zijn dilemma’s te delen met docenten. Zonder managers erbij welteverstaan.
__________________________________________________________________________________

Opleiding Public Controller in een Week
Wilt u als public controller doorgroeien? Staat u als financial voor strategische uitdagingen tijdens bezuinigingen en decentralisaties? Werkt u of gaat u binnenkort werken als public financial maar heeft er niet voor gestudeerd? Volg dan de vijfdaagse opleiding Public Controller in een Week en ontdek direct de kennis, instrumenten, vaardigheden en kracht van coaching die u als public controller moet beheersen. Meer informatie en inschrijven.
__________________________________________________________________________________

CFO’s in publieke organisaties zijn afhankelijk van hun controllers om alles te horen wat in de organisatie speelt. Hoe bereiken die geluiden hen? ‘Controllers zijn mijn voelsprieten’, zegt Meinsma. ‘Als ze geen dilemma’s hebben, deugen ze niet. Ze letten dan niet op of ze durven niet. Er zijn altijd dilemma’s. Ook moet de controller scherp en kritisch zijn. Een tijdje terug besloot ons marketing team een folder niet te versturen. De controller moet dan direct denken; daar gaat onze omzet en aan de bel trekken.’

Een gezonde dosis achterdocht en inzicht in het primaire proces, zijn dus belangrijke kenmerken van een financieel leider. Ook een zekere politiek-bestuurlijke gevoeligheid is van belang. In toenemende mate is kennis van IT daarnaast ook belangrijk. Dagvoorzitter John Bijl rondt de discussie af. ‘We zijn hier niet bij elkaar om de functie opnieuw uit te vinden. Maar we houden deze discussies om de rol van de public financial te herdefiniëren. Daar helpen we de samenleving ook mee. De discussie gaat verder op het Jaarcongres Public Finance op 6 november. Graag zie ik jullie daar!’