5 problemen in de financiële sector

In het VPRO programma tegenlicht gisteravond was Joris Luyendijk te gast. Hij heeft jarenlang de financiële sector in London bestudeerd voor de Britse krant The Guardian en is tot de conclusie gekomen dat het gevaar van een volgende bankencrisis nog verre van geweken is.
De meeste ‘outsiders’ – mensen niet werkzaam in de financiële sector – weten niet hoe erg 2008 had kunnen worden als de banken niet met belastinggeld overeind waren gehouden, aldus Luyendijk. In een interview met Nu.nl zegt hij; ‘Het scheelde een haar dat mensen niet meer konden pinnen, dat de voedselbevoorrading misschien wel was gestopt, en god weet wat voor een chaos er dan was uitgebroken. Dat weten de meesten niet.’
Luyendijk wijdt de problemen niet aan de risiconemende bankiers zelf, maar aan het corrumperende systeem waar zij deel van uitmaken. Waar zit het fout met dat systeem?
1. Kortetermijn denken
Bankiers in de Londonse City kunnen volgens Luyendijk ieder moment ontslagen worden. Zwangere vrouwen en medewerkers met een burn-out gaan eerst. De slechtst presenterende paar procent gaat er sowieso uit.
Deze manier van met mensen omgaan leidt er toe dat de mensen geen enkele loyaliteit voelen naar hun werkgever. Daardoor zijn ze eerder geneigd enorme risico’s te nemen, bijvoorbeeld door complexe producten (derivaten) te verkopen die slecht zijn voor hun klanten. Ze ‘naaien’ de klant binnen de wet en mocht de klant erachter komen is de kans groot dat de bankier alweer weg is.  
2. Gebrek aan schuldgevoelens
Het schuldgevoel binnen de financiële sector is niet ontwikkeld, vindt Luyendijk. ‘Insiders zeggen nooit iets over hun rol in de crisis. Alcoholverslaafden die gaan stoppen beginnen hun afkickprogramma met erkennen dat ze verslaafd zijn. Daarmee trekken ze de verantwoordelijkheid naar zich toe. In de financiële sector gebeurt dat niet.’ In de wereld van ‘the city’ en Wall Street is het voor bankiers daarnaast ‘not done’ om met de pers te praten.  
3. Ondoorzichtigheid
CEO’s van banken hebben na de crisis van 2008 toegegeven dat ze producten in hun boeken hadden staan waar ze feitelijk niks van wisten. Hypotheken konden in de VS gestopt worden door de sleutel van hun huis naar de bank terug te sturen. 
Dit gebrek aan transparantie is een gevolg van globalisering, maar zakenbankiers maken er gebruik van om grote winsten te maken. Klanten begrijpen derivaten niet, dus zijn zij afhankelijk van de bankiers om het hen uit te leggen en zelfs dan begrijpen ze maar een fractie van de producten. Hierdoor zijn ze ook niet in staat de financiële producten van aanbieders te vergelijken. Als iets heel ondoorzichtig is, is het winstgevend. Complexiteit wordt beloond.
4. Politieke lobby
Tony Blair krijgt 2,5 miljoen dollar per jaar van JP Morgan voor advies. Deze beweging van voormalige politici die worden aangetrokken door de financiële sector zie je in het hele Westen. Kijk maar naar Gerrit Zalm, Onno Ruding, Trude Maas – de Brouwer en zelfs Wim Kok die een commissariaat aanvaarde bij ING na zijn politieke carrière. Luyendijk: ‘Het is fundamenteel fout dat een dergelijk figuur zo’n gigantisch bedrag kan verdienen door zich aan te sluiten bij een financiële instelling.’ 
Voor de banken is het echter een koopje om een politiek figuur aan te trekken in ruil voor de lobbykracht die ze daarmee in huis halen. De financiële sector is inmiddels veel machtiger dan de politiek ter gevolge van globalisering. Politici zijn niet in staat de banken te beteugelen, dat is inmiddels meer dan duidelijk. 
5. Wel beloning, geen risico
Ten gevolge van de bankencrisis is geen enkele bankier veroordeeld. Gezien de schade die is veroorzaakt, is dat een helder signaal dat de regels in de sector niet adequaat werken. Maar hierin is sinds 2008 heel weinig veranderd, vindt Luyendijk. 
Achter een faillissement van een bank staan nog altijd de belastingbetalers en daarachter de geldpers. Mensen die risico’s nemen zijn niet de dragers van het risico. Als het goed uitpakt maken ze enorme winsten en als het mis gaat verliezen ze niks. Wanneer ze de rest van hun leven bij McDonalds zouden moeten werken om de schulden af te betalen, zouden ze de risico’s niet nemen.
Hoe moeten de problemen worden aangepakt? Dat weet Luyendijk ook niet, want waar begin je? Nederlandse banken opsplitsen is geen optie, want dan worden lucratieve delen binnen de kortste keren opgekocht door buitenlandse partijen en heeft Nederland geen stem aan de tafel meer. Luyendijk is er desondanks van overtuigd dat de echte hervorming van de sector er vroeg of laat gaat komen. 
Gerelateerde artikelen